ΤΙ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΥΡΙΑΚΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΒΑΛΙΑ ΑΡΑΝΙΤΟΥ*
Tη συ­νέ­ντευ­ξη πή­ρε ο Παύ­λος Κλαυ­δια­νός
Αυ­τή την ε­βδο­μά­δα πα­ρα­κο­λου­θή­σα­με έ­να α­κό­μη ε­πει­σό­διο του πο­λέ­μου, θα λέ­γα­με, ε­να­ντίον της μι­κρής ε­πι­χεί­ρη­σης, με την υ­πουρ­γι­κή πρά­ξη για την κυ­ρια­κά­τι­κη αρ­γία.
Η προ­σπά­θεια για το ά­νοιγ­μα των κα­τα­στη­μά­των τις Κυ­ρια­κές φαί­νε­ται αρ­χι­κά α­πλό ζή­τη­μα, έ­χει ω­στό­σο ση­μα­ντι­κές οι­κο­νο­μι­κές, κοι­νω­νι­κές, πο­λι­τι­κές, αλ­λά και ι­δε­ο­λο­γι­κές α­πο­λή­ξεις. Συν­δέε­ται με την α­πορ­ρύθ­μι­ση της α­γο­ράς ερ­γα­σίας, το στραγ­γα­λι­σμό της μι­κρής ε­πι­χεί­ρη­σης και τε­λι­κά την υ­πο­τα­γή στην προ­σπά­θεια της βίαιης α­να­κα­τα­νο­μής του κε­φα­λαίου που ε­πι­χει­ρεί­ται στην Ελλά­δα. Μπο­ρού­με να πού­με ό­τι πρό­κει­ται για μια ε­πι­χεί­ρη­ση σε τρεις φά­σεις: η πρώ­τη έ­γι­νε τον Αύ­γου­στο του 2013 ό­που με τον Ν. 4177 ο­ρί­στη­κε ό­τι το γε­νι­κό ά­νοιγ­μα θα ι­σχύει μό­νο για ε­πτά Κυ­ρια­κές τον χρό­νο, συ­γκε­κρι­μέ­να (δυο τα Χρι­στού­γεν­να, α­πό μία στις εκ­πτώ­σεις, μία το Πά­σχα). Για ό­σα κα­τα­στή­μα­τα εί­ναι κά­τω α­πό 250 τε­τρα­γω­νι­κά, α­πο­φα­σί­ζει ο α­ντι­πε­ρι­φε­ρειάρ­χης αν θα μεί­νουν α­νοι­χτά και κά­ποιες άλ­λες Κυ­ρια­κές. Η συ­ζή­τη­ση, βέ­βαια, για το κυ­ρια­κά­τι­κο ά­νοιγ­μα έ­χει ξε­κι­νή­σει πριν α­πό πολ­λά χρό­νια – με την κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη το 1993– και α­σκή­θη­κε, βαθ­μιαία, με­γά­λη πίε­ση. Οι μι­κρο­με­σαίοι ε­πι­χει­ρη­μα­τίες, ό­μως, μα­ζί με τους ερ­γα­ζό­με­νους ε­να­ντιώ­νο­νταν. Πρό­κει­ται για την πε­ρίο­δο που υ­πε­ρί­σχυε η ά­πο­ψη της με­σαίας τά­ξης, των μι­κρο­με­σαίων. Ενώ, λοι­πόν, κλεί­νει μ’ ό­λα αυ­τά ο πό­λε­μος της Κυ­ρια­κής, έρ­χε­ται η δεύ­τε­ρη φά­ση, τον Απρί­λη του 2014 ό­ταν νο­μο­θε­τούν τρεις – του­ρι­στι­κές – πε­ριο­χές που θα εί­ναι α­νοι­χτά τα μα­γα­ζιά, α­νε­ξαρ­τή­τως με­γέ­θους, για ό­λο το χρό­νο. Η υ­πουρ­γι­κή α­πό­φα­ση τε­λι­κά του κ. Για­κου­μά­του, η τρί­τη φά­ση προ­βλέ­πει δώ­δε­κα πε­ριο­χές, α­πό τις ο­ποίες οι πε­ρισ­σό­τε­ρες δεν εί­ναι καν του­ρι­στι­κές!

Μα, υ­πήρ­χε ζή­τη­μα με τις του­ρι­στι­κές;
Όχι. Πα­ρα­δο­σια­κά, στις του­ρι­στι­κές πε­ριο­χές σ’ ό­λη την Ελλά­δα τα κα­τα­στή­μα­τα εί­ναι α­νοι­χτά συ­νέ­χεια τέσ­σε­ρις – πέ­ντε μή­νες το χρό­νο. Από το 2005, προ­βλέ­
πε­ται ό­τι οι του­ρι­στι­κοί τό­ποι μπο­ρούν να λει­τουρ­γούν Κυ­ρια­κή και η­μέ­ρες αρ­γίας με τη σύμ­φω­νη γνώ­μη του Νο­μάρ­χη–Αντι­πε­ρι­φε­ρειάρ­χη, του υ­πουρ­γού Του­ρι­σμού και των το­πι­κών ορ­γα­νώ­σεων. Δεν α­πο­τέ­λε­σε, ε­πο­μέ­νως, ε­μπό­διο ο νό­μος για το ά­νοιγ­μα των κα­τα­στη­μά­των σε του­ρι­στι­κές πε­ριο­χές. Άρα το ε­ρώ­τη­μα πα­ρα­μέ­νει: για ποιο λό­γο και ποιόν ε­ξυ­πη­ρε­τεί το ά­νοιγ­μα της Κυ­ρια­κής; Αυ­τό που φαί­νε­ται να τους εν­δια­φέ­ρει, εί­ναι η Αττι­κή και η ευ­ρύ­τε­ρη ζώ­νη της Θεσ­σα­λο­νί­κης, ό­που έ­χουν κά­νει τις ση­μα­ντι­κές ε­πεν­δύ­σεις των «εκ­πτω­τι­κών χω­ριών» που μοιά­ζει να μην έ­χουν α­πο­δώ­σει ό­σο υ­πο­λό­γι­ζαν.

Ποια τα κί­νη­τρα της ε­πι­λο­γής αυ­τού του τύ­που μέ­γα-κα­τα­στη­μά­των;
Κυ­ρίως οι­κο­νο­μι­κά. Το προ­η­γού­με­νο διά­στη­μα έ­γι­ναν με­γά­λες ε­πεν­δύ­σεις στον «α­γρό» π.χ. δί­πλα στο α­ε­ρο­δρό­μιο. Σε φθη­νά οι­κό­πε­δα, έ­χτι­σαν «κου­τιά» ή «α­ξιο­ποίη­σαν» με­γά­λους χώ­ρους. Η α­νά­πτυ­ξη αυ­τού του τύ­που μέ­γα-κα­τα­στη­μά­των συν­δέε­ται και με τη γνω­στή α­ντί­λη­ψη της ελ­λη­νι­κής α­στι­κής τά­ξης για ε­πεν­δύ­σεις που α­πο­δί­δουν γρή­γο­ρα και εύ­κο­λα κέρ­δη. Ένας συν­δυα­σμός ελ­λη­νι­κών κα­τα­σκευα­στι­κών και ξέ­νων κε­φα­λαιού­χων που ήλ­πι­ζαν ό­τι η ελ­λη­νι­κή κα­τα­να­λω­τι­κή α­γο­ρά θα α­ντα­πο­κρι­θεί. Έκα­ναν τα πά­ντα γι’ αυ­τό. Το κλεί­σι­μο, για ψύλ­λου πή­δη­μα, των σταθ­μών του με­τρό στο Κέ­ντρο εί­ναι το πιο σύ­νη­θες. Παρ ό­λα αυ­τά, οι κα­τα­να­λω­τι­κές συ­νή­θειες του Έλλη­να δεν πε­ρι­λαμ­βά­νουν ψώ­νια σε κλει­στούς, δαι­δα­λώ­δεις χώ­ρους ο­πό­τε η ε­πι­τυ­χία αυ­τών των ε­πεν­δύ­σεων μάλ­λον εί­ναι αμ­φι­σβη­τή­σι­μη.

Το μέ­τρο εκ­κο­λά­φτη­κε στην ερ­γα­λειο­θή­κη του ΟΟ­ΣΑ

Η κρί­ση ό­ξυ­νε το πρό­βλη­μα;
Την κα­τώ­τε­ρη των προσ­δο­κιών ε­πι­τυ­χία των ε­πεν­δυ­τών στο ε­μπό­ριο του real-estate ήρ­θε να ε­πι­δει­νώ­σει η κρί­ση. Πέ­ρα α­πό τη μείω­ση της κα­τα­να­λω­τι­κής δα­πά­νης, άλ­λα­ξε την κα­τα­να­λω­τι­κή συ­μπε­ρι­φο­ρά και α­κό­μα και τον τρό­πο πλη­ρω­μής. Ενώ τη δε­κα­ε­τία 2000-2010 οι α­γο­ρές γί­νο­νταν με τις πι­στω­τι­κές κάρ­τες και σε πολ­λές δό­σεις, τώ­ρα δεν έ­χουν πια οι κα­τα­να­λω­τές αυ­τή τη δυ­να­τό­τη­τα, κυ­ρίως για­τί ο­φεί­λουν με­γά­λα πο­σά στις κάρ­τες τους. Προ­τι­μούν έ­τσι να πά­νε στο κο­ντι­νό κα­τά­στη­μα και ψω­νί­σουν α­κό­μα και με δό­σεις, αλ­λά και με το τε­φτέ­ρι, πια, το ο­ποίο ε­πα­νήλ­θε. Έτσι, λοι­πόν, τα μα­γα­ζιά αυ­τά τα mall του «α­γρού», δεν έ­χουν την α­παι­τού­με­νη κί­νη­ση. Πό­τε μπο­ρεί να την α­πο­κτή­σουν; Την Κυ­ρια­κή! Για­τί τό­τε βγαί­νει ό­λη η οι­κο­γέ­νεια, και μπο­ρεί να ε­πι­σκε­φτεί το εκ­πτω­τι­κό χω­ριό, το με­γά­λο mall ως εκ­δρο­μή. Επι­χει­ρή­θη­κε, λοι­πόν, αρ­χι­κά με τις ε­πτά Κυ­ρια­κές.

Τι εί­ναι πί­σω απ’ ό­λες αυ­τές τις προ­φά­σεις, την ε­πι­μο­νή;
Ομά­δες συ­γκε­κρι­μέ­νων συμ­φε­ρό­ντων. Το μέ­τρο α­να­δεί­χτη­κε ξα­νά α­πό την ερ­γα­λειο­θή­κη του ΟΟ­ΣΑ, ε­κεί το εκ­κό­λα­ψαν. Ει­πώ­θη­καν διά­φο­ρα για να υ­πο­στη­ρι­χθεί το κυ­ρια­κά­τι­κο ά­νοιγ­μα, πχ, ό­τι στο ε­ξω­τε­ρι­κό ό­λα τα μα­γα­ζιά εί­ναι α­νοι­χτά. Μπο­ρεί, για πα­ρά­δειγ­μα, στο Λον­δί­νο να υ­πάρ­χει έ­νας/δύο κε­ντρι­κοί δρό­μοι με α­νοι­χτά μα­γα­ζιά τις Κυ­ρια­κές, αλ­λά η Αγγλία δεν εί­ναι μό­νο το Λον­δί­νο. Στην Αθή­να οι του­ρί­στες έρ­χο­νται για δια­φο­ρε­τι­κούς λό­γους, υ­περ­τε­ρεί ο πο­λι­τι­στι­κός του­ρι­σμός, τα τα­βερ­νά­κια, η φύ­ση, η ω­ραία βόλ­τα. Σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση ό­μως τα μα­γα­ζιά στις του­ρι­στι­κές πε­ριο­χές εί­ναι πα­ντού α­νοι­χτά. Τε­λι­κά, πί­σω α­πό αυ­τή την ε­πι­μο­νή κρύ­βε­ται μια ξε­κά­θα­ρα πο­λι­τι­κή πρό­θε­ση: Μια με­γά­λη προ­σπά­θεια να ξε­μπερ­δεύου­με μ’ αυ­τή τη μι­κρο­με­σαία ε­πι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα. Από κοι­νω­νι­κό και πο­λι­τι­κό στή­ριγ­μα, τώ­ρα γί­νε­ται ε­μπό­διο.

Η ση­μα­σία στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις

Στην οι­κο­νο­μι­κή συσ­σώ­ρευ­ση, ό­πως τη σχε­διά­ζουν, ναι. Πο­λι­τι­κά ό­μως πώς θα α­πορ­ρο­φη­θεί;
Το ε­ρώ­τη­μα εί­ναι εύ­λο­γο. Μή­πως, θεω­ρούν, ό­τι τα στρώ­μα­τα αυ­τά έ­χουν χα­θεί πο­λι­τι­κά; Εί­ναι α­λή­θεια ό­τι, πλέ­ον, ψη­φί­ζουν πα­ρα­πά­νω α­πό τους μέ­σους ό­ρους Αρι­στε­ρά αλ­λά και Χρυ­σή Αυ­γή. Όμως το πο­λι­τι­κό πρό­βλη­μα υ­πάρ­χει για­τί διαρ­ρη­γνύουν τους δε­σμούς τους με τα πα­ρα­δο­σια­κά τους στη­ρίγ­μα­τα. Μην ξε­χνά­με ό­τι τον ό­ρο «μι­κρο­με­σαίος», με ση­μα­σιο­δο­τή­σεις ευ­ρύ­τε­ρες της οι­κο­νο­μι­κής, τον δη­μιούρ­γη­σε το ΠΑ­ΣΟ­Κ, ο Α. Πα­παν­δρέ­ου. Έως τό­τε λέ­γα­με με­σαίες και μι­κρές ε­πι­χει­ρή­σεις.  Από την άλ­λη πλευ­ρά, πρέ­πει να πού­με και για τη ση­μα­σία που έ­χει το μέ­τρο αυ­τό και για τις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, στην ε­λευ­θε­ρία στην ερ­γα­σία και στην ε­λευ­θε­ρία στη μη ερ­γα­σία – πχ την Κυ­ρια­κή – διό­τι τώ­ρα υ­πο­χρεώ­νε­ται ο ερ­γα­ζό­με­νος στο εκ­πτω­τι­κό ή στο Mall να δου­λέ­ψει την Κυ­ρια­κή. Αν αρ­νη­θεί θα χά­σει τη δου­λειά του. Επι­δει­νώ­νε­ται ταυ­τό­χρο­να και η ερ­γα­σία του ί­διου του μι­κρο­με­σαίου ε­πι­χει­ρη­μα­τία, η ποιό­τη­τα της ζωής του. Εξαν­τλεί­ται ψυ­χι­κά, α­κό­μα και σω­μα­τι­κά. Δεν του δί­νουν μπλοκ ε­πι­τα­γών, δεν του δί­νουν δά­νεια για κε­φά­λαια κί­νη­σης. Του στε­ρούν τη δυ­να­τό­τη­τα πε­ρί­θαλ­ψης, ε­φό­σον δεν εί­ναι ε­νή­με­ρος έ­να χρό­νο στον Ο­Α­ΕΕ. Τώ­ρα του ε­πι­βάλ­λουν το ε­ξαν­τλη­τι­κό ω­ρά­ριο και αυ­ξη­μέ­να κό­στη λει­τουρ­γίας, ε­ξου­θε­νω­τι­κό α­ντα­γω­νι­σμό.

Οι ε­πι­πτώ­σεις στους υ­παλ­λή­λους του ε­μπο­ρίου εί­ναι προ­φα­νείς. Υπάρ­χουν ό­μως και ευ­ρύ­τε­ρα στο σύ­νο­λο της ερ­γα­σίας;
Με δε­δο­μέ­νο το με­γά­λο μέ­γε­θος της α­πα­σχό­λη­σης στο ε­μπό­ριο αλ­λά και τις ποι­κί­λες αλ­λη­λε­πι­δρά­σεις που έ­χει με μια σει­ρά άλ­λες δρα­στη­ριό­τη­τες (τρα­πε­ζι­κός το­μέ­ας, υ­πη­ρε­σίες κ.ά.), κα­θώς και τη γε­νι­κό­τε­ρη λει­τουρ­γία των πό­λεων, οι αλ­λα­γές που θα ε­πέλ­θουν στον χρό­νο λει­τουρ­γίας των κα­τα­στη­μά­των θα ε­πη­ρεά­σουν ευ­θέως τις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις στο σύ­νο­λό τους.

Ποια η προο­πτι­κή αυ­τών των αν­θρώ­πων;
Ου­σια­στι­κά με έ­να βίαιο τρό­πο, δή­θεν εν ο­νό­μα­τι του κα­τα­να­λω­τή, με­τα­τρέ­πο­νται ό­λοι αυ­τοί οι μι­κροί ερ­γο­δό­τες σε έ­να στρα­τό α­νέρ­γων, οι ο­ποίοι εν συ­νε­χεία, ως ερ­γα­ζό­με­νοι υ­ψη­λής ει­δί­κευ­σης, θα εί­ναι «προς διά­θε­ση». Μι­λά­με, να ξέ­ρε­τε, για έ­να υ­ψη­λών γνώ­σεων, ι­κα­νο­τή­των και ε­παγ­γελ­μα­τι­κών δε­ξιο­τή­των δυ­να­μι­κό. Εί­ναι έ­να βίαιο ξε­ρί­ζω­μα, συ­νέ­βη με τους α­γρό­τες στην Αγγλία του Με­γά­λου Με­τα­σχη­μα­τι­σμού. Πε­ρί­που το 35% των ε­μπο­ρι­κών ε­πι­χει­ρή­σεων, πά­νω α­πό 100.000, έ­κλει­σαν. Από έ­να σύ­νο­λο 320.000 το 2008, εί­ναι α­νοι­χτά σή­με­ρα 200.000 κά­τι που φαί­νε­ται πα­ντού δια γυ­μνού ο­φθαλ­μού. Επα­να­λαμ­βά­νου­με: αν ή­θε­λαν νέες ε­πεν­δύ­σεις στο κέ­ντρο υ­πάρ­χουν τό­σα κε­νά με­γά­λα κα­τα­στή­μα­τα, ό­πως το Άκρον - Ίλιον, το Ατε­νέ, το Μι­νιόν. Να α­να­ζωο­γο­νη­θεί έ­τσι και το κέ­ντρο. Για ποιον του­ρι­σμό μι­λούν; Ποιος θα περ­πα­τή­σει την πό­λη με κλει­στά μα­γα­ζιά;

Το δια­θέ­σι­μο ει­σό­δη­μα εί­ναι δε­δο­μέ­νο

Το Πι­κέρ­μι και η Ρα­φή­να, που συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στη νέα λί­στα, πού ε­ντάσ­σο­νται ά­ρα­γε;
Εί­ναι, πράγ­μα­τι, πε­ρίερ­γο διό­τι δεν συν­δέε­ται με τί­πο­τε α­πό ό­σα λέ­νε για να αι­τιο­λο­γή­σουν τον ο­ρι­σμό των του­ρι­στι­κών πε­ριο­χών. Εί­ναι το Πι­κέρ­μι του­ρι­στι­κή πε­ριο­χή ή μή­πως το Κου­κά­κι; Το εκ­πτω­τι­κό χω­ριό εί­ναι στα Σπά­τα. Εί­τε, ε­πο­μέ­νως, κά­τι προ­ε­τοι­μά­ζε­ται και δεν το γνω­ρί­ζου­με εί­τε ο δή­μος Σπά­των, ως συ­νο­ρεύων με τον Πι­κέρ­μι – Ρα­φή­να δή­μος, θα ζη­τή­σει ε­πέ­κτα­ση κι αυ­τός αρ­γό­τε­ρα …Ακό­μη, α­νοί­γει τα μα­γα­ζιά και στο Κο­λω­νά­κι. Για­τί, ε­φό­σον το Μο­να­στη­ρά­κι εί­ναι α­νοι­χτό; Τι θα κά­νει το Πα­γκρά­τι, η Κυ­ψέ­λη; Θα ζη­τούν κι αυ­τά τώ­ρα ε­πέ­κτα­ση του μέ­τρου;

Υπάρ­χουν στοι­χεία που συν­δέ­ο­νται με ό­λα αυ­τά τα μέ­τρα;
Από ό­λες τις α­να­λύ­σεις και κα­τα­γρα­φές που έ­χουν γί­νει προ­κύ­πτει ό­τι εάν έ­χει δου­λειά την Κυ­ρια­κή που α­νοί­γει – ό­πως τον Νοέμ­βριο – η προ­η­γού­με­νη και η ε­πό­με­νη ε­βδο­μά­δα εί­ναι ου­σια­στι­κά νε­κρές. Το δια­θέ­σι­μο ει­σό­δη­μα του κά­θε κα­τα­να­λω­τή εί­ναι δε­δο­μέ­νο, δεν αυ­ξά­νει. Μά­λι­στα εάν ή­θε­λαν να ε­νι­σχύ­σουν τον του­ρι­σμό θα έ­λε­γαν, πχ, να εί­ναι α­νοι­χτά το α­πό­γευ­μα. Άλλω­στε, ό­πως προ­κύ­πτει α­πό σχε­τι­κή με­λέ­τη του Ινστι­τού­του της Ε­ΣΕΕ, η κα­τα­να­λω­τι­κή δα­πά­νη των του­ρι­στών εί­ναι πο­λύ χα­μη­λή, 70 ευ­ρώ κα­τά μέ­σο ό­ρο την η­μέ­ρα, μα­ζί με το ξε­νο­δο­χείο για πέ­ντε μέ­ρες ή 350 ευ­ρώ συ­νο­λι­κά. Για ποια ψώ­νια μι­λά­με;

Το μέτρο δεν μπορεί να τονώσει την αγορά

Ποια τα επόμενα μέτρα άραγε; Θα συνεχιστεί η πολιτική πίεσης πάνω στα μεσαία και μικρά στρώματα γενικά, όχι μόνο στο εμπόριο;
Θα επιμείνουν, με τον έναν ή το άλλον τρόπο, θα προχωρήσουν όσο μπορούν σε μια πλήρη απελευθέρωση, δηλαδή σε πλήρη αποδιοργάνωση. Έχουν προηγηθεί πολλά μέτρα. Για παράδειγμα, η φορολόγηση από το πρώτο ευρώ, η υψηλή προκαταβολή κτλ. Αντιθέτως, οι Α.Ε. ή οι ΕΠΕ έχουν πολλές απαλλαγές. Επίσης, η περιορισμένη ρευστότητα και το ασφαλιστικό που είναι οξύ άμεσα και μακροπρόθεσμα λόγω και των επιπτώσεων από το κούρεμα των ομολόγων τους. Ένας πληθυσμός 700.000 ανθρώπων στους οποίους όχι απλώς ασκείται μια μεγάλη και συνεχής πίεση αλλά τους συνθλίβει.

Ποια τα τεχνοκρατικά επιχειρήματα της κυβέρνησης;
Τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της πολιτικής σχετίζονται με τις τιμές, δηλαδή τη πτώση με πρόσχημα την αύξηση του ανταγωνισμού, στην τόνωση του τζίρου της αγοράς ακόμα και στην εν δυνάμει αύξηση της απασχόλησης. Σχετικά με τις τιμές αυτό που προκύπτει από τις μελέτες είναι οι ανθεκτικές τιμές των τροφίμων, γεγονός για το οποίο υποπτεύεται κανείς τις λεγόμενες τριγωνικές συναλλαγές ως υπαίτιες. Οι μικροί κάνουν εκπτώσεις, αντίθετα ακόμη και στο ταμείο. Σχετικά με τον τζίρο, το μέτρο δεν μπορεί να τονώσει την αγορά. Καταρχάς αυξάνει το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης: το επιπλέον 75% στο ημερομίσθιο, το επιπλέον ρεύμα κ.τ.λ. Ούτε νέες προσλήψεις θα γίνουν διότι απλούστατα θα επαναοργανωθεί το υπάρχον προσωπικό και ένας αριθμός του θα εργάζεται την Κυριακή - η ελαστικότητα της εργασίας είναι τεράστια, πλέον. Ο σκοπός, λοιπόν, είναι άλλος: να στραγγαλιστεί η μεσαία επιχειρηματικότητα. Έχουν άλλη αφήγηση, ένα mega plan, για τον τόπο και την ανάπτυξή του. Έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, το μνημόνιο πέτυχε, αυτό ήθελε να κάνει, να αποδιοργανώσουν τις κύριες αγορές εργασίας, προϊόντων, υπηρεσιών. Να εγκατασταθούν εδώ πολύ μεγάλες μονάδες σε συγκεκριμένους τομείς οι οποίες προμηθεύονται κατά κύριο λόγο από παραγωγούς άλλων χωρών. Η μικρή εμπορική επιχείρηση, κατά βάση, προμηθεύεται από την εγχώρια παραγωγή. Και στον τουρισμό ισχύει αυτό και πολύ πιο ακραία. Η αναδιάρθρωση που επιχειρείται επομένως στο εμπόριο έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις και στους παραγωγικούς κλάδους. Η Ελλάδα να είναι, κυρίως, διαμετακομιστικό κέντρο μεταξύ χωρών του φθηνής εργασίας και Ε.Ε. και φθηνού - με νησίδες και πολυτελούς – τουρισμού.

Και η ανεργία που προκύπτει από ένα τέτοιο σχέδιο;
Το ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα είναι εξαιρετικής ποιότητας με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Συγχρόνως, σε άλλες χώρες της Ε.Ε. καταγράφεται μείωση του ενεργού πληθυσμού και επομένως έλλειψη εργατικού δυναμικού. Γιατί στο μέγα Plan, του σχεδίου στο οποίο αναφέρθηκα, να μην υπάρχει και η μετανάστευση;

* Η Βά­λια Αρα­νί­του, ε­πί­κου­ρος κα­θη­γή­τρια στο Πα­νε­πι­στή­μιο Κρή­της δι­δά­σκει Πο­λι­τι­κή Οι­κο­νο­μία.



Δηλωμένος εχθρός των μεσοστρωμάτων η ΝΔ

Η σημειολογία της παραίτησης Κορκίδη

Η παραίτηση του προέδρου της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ) κ. Β. Κορκίδη από τις κομματικές θέσεις που κατείχε ως στέλεχος της ΝΔ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν ένα τρέχον επεισόδιο στην αναταραχή που έχει προκαλέσει στο πολιτικό πεδίο η κρίση και η μνημονιακή πολιτική. Είναι κάτι παραπάνω από μια παραίτηση μέσα στις τόσες που έχουν σημειωθεί: είναι σημαντικό σημάδι των διαδικασιών που εξελίσσονται στο πεδίο της πολιτικής εκπροσώπησης διαφορετικών κοινωνικών συμφερόντων.
Ο ίδιος ο κ. Κορκίδης δεν άφησε αμφιβολίες περί αυτού με το περιεχόμενο της δήλωσης που συνόδεψε την παραίτησή του: «Θεώρησα ότι είναι θέμα ηθικής τάξης να παραιτηθώ για να μπορώ και πιο ελεύθερα να εκφράζομαι και να εκπροσωπώ τους συναδέλφους μου». Παραμένοντας, δηλαδή, εν ενεργεία στέλεχος της ΝΔ ο κ. Κορκίδης θεωρεί ότι του είναι αδύνατο να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των συναδέλφων του, τα οποία θίγονται καίρια από την κυβερνητική πολιτική: «Η κοροϊδία έχει ξεπεράσει κάθε υπομονή από την πλευρά των μικρομεσαίων και των εμπόρων», δήλωσε, και κατήγγειλε ότι η κυβερνητική πολιτική για το ωράριο των καταστημάτων δείχνει ότι «επικράτησε το ΔΝΤ και όχι η ελληνική αγορά» στο σχεδιασμό για την επίλυση μιας υπαρκτής διαφοράς ανάμεσα σε μια κοινωνική ομάδα και τις απαιτήσεις μιας μνημονιακής πολιτικής.

Η προγραφή του εμποράκου

Και δεν αρκέστηκε σ’ αυτό. Προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα εκτιμώντας ότι η κυβερνητική απόφαση σημαίνει μετάθεση της στήριξης από την πλευρά των «μικρομεσαίων και των εμπόρων» προς την πλευρά των πολυεθνικών μεγαθηρίων: «Στόχος είναι να συγκεντρωθεί το εμπόριο σε πέντε, έξι, δέκα μεγάλες επιχειρήσεις (…) αλλά με αυτό τον τρόπο θα κλείσουν οι περισσότερες μικρομεσαίες», δήλωσε.
Χωρίς απαιτήσεις επιστημονικής κοινωνικο-οικονομικής ανάλυσης ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ περιγράφει τα στοιχεία μιας ταξικής σύγκρουσης που προκαλεί και μια αμφισβήτηση στο πεδίο της πολιτικής εκπροσώπησης: η ΝΔ στη διαμάχη αυτή όχι μόνο δεν μπορεί να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των μεσοστρωμάτων, αλλά τοποθετείται, κατά την εκτίμηση των εκπροσώπων τους, με την πλευρά των αντίθετων προς τα δικά τους συμφερόντων, με την πλευρά των «πέντε, έξι, δέκα μεγάλων επιχειρήσεων».
Από τη φύση τους τα μεσοστρώματα μετεωρίζονται ακόμα και τις στιγμές της οξύτατης κρίσης, που απειλεί να τα εξοντώσει. Αυτή τη φορά, όμως, υπάρχει κι ένα ακόμα στοιχείο που δείχνει ότι η εμπιστοσύνη που είχαν ως τώρα στους «μεγάλους αδελφούς», τους μεγαλοαστούς, αρχίζει να κλονίζεται σοβαρά: η ΕΣΕΕ, μαζι με τη ΓΣΒΕΕ, ως εκπρόσωπο εργοδοτών, συμφώνησαν με τους εκπροσώπους των υπαλλήλων τους, την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων, να καταθέσουν από κοινού προσφυγή στο ΣτΕ για την ακύρωση της υπουργικής απόφασης που «ανοίγει τα μαγαζιά της Κυριακές, για να κλείσει τους μαγαζάτορες φυλακή», σύμφωνα με το γνωστό σύνθημα.

Με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις

Εκ πρώτης όψεως, μπορεί κάποιος να πει ότι πρόκειται για μια προβληματική πολιτική «ταξικής συνεργασίας», που βάζει σε δύσκολη θέση τους μισθωτούς και τους εμφανίζει ως υποστηρικτές των συμφερόντων των αφεντικών τους. Θα μπορούσε να είναι και έτσι. Μόνο που οι μικρομεσαίοι σήμερα δεν έχουν ελπίδα ανάνηψης. Φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται πια ότι το –μάλλον εγγύς– μέλλον τους είναι η οιονεί προλεταριοποίησή τους. Και προσπαθούν, καθυστερημένα, να περισώσουν ό,τι μπορούν.
Η «φυσική» τους αλλοτινή καταφυγή, το ΠΑΣΟΚ, έχει καταντήσει χειρότερος κι από τη ΝΔ εχθρός τους. Οι ηγέτες του είναι οπαδοί της φυσικής επιλογής: ο ισχυρότερος ας επικρατήσει! Και ορισμένες φορές, καταλαμβανόμενοι από… μαρξιστικό οίστρο, μας διδάσκουν ότι έτσι είναι φυσικό να γίνεται, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της. Και η «πρόοδος» απαιτεί θυσίες. Και ανθρωποθυσίες.
Όταν οι κλασικοί του μαρξισμού μιλούσαν για αγοραίο εκχυδαϊσμό, κάτι τέτοια θα είχαν στο νου τους. Η «πρόοδος» όπως την αντιλαμβάνονται οι οπαδοί του νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού», είναι στηριγμένη επί πτωμάτων. Στο πέρασμά της ξέρει να αφήνει πίσω ερείπια όχι μόνο κεφαλαιακά, αλλά και ανθρώπινα: παράπλευρες απώλειες τις ονομάζουν.

Ανθρώπινο μέλλον

Και ο ΣΥΡΙΖΑ τι θέλει; Να σταματήσει αυτή την εξέλιξη, να ανακόψει τη φορά των πραγμάτων, να μας γυρίσει πίσω… Με έναν τέτοιο δεξιότατο λαϊκισμό θα έχετε ακούσει συχνά να προσπαθούν να θολώσουν τα νερά και να κοιμίσουν τους προγραμμένους μικρομεσαίους με την υπόσχεση ότι θα φυλάξουν και γι’ αυτούς ένα κομματάκι μέλλον τα θηριώδη μονοπώλια.
Και να ήθελε η Αριστερά να ανακόψει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, τη συσσώρευση και τη συγκέντρωση παραγωγικού δυναμικού, δεν θα μπορούσε. Εκείνο που μπορεί, όμως, και οφείλει να κάνει, είναι να αποσπάσει τη διαχείριση και την καθοδήγηση της τάσης αυτής από τα χέρια του απάνθρωπου κεφαλαίου και να την παραδώσει στα ίδια τα υποκείμενα της παραγωγικής διαδικασίας. Να κάνει τη διαδικασία αυτή ανθρώπινη, δηλαδή ικανή να παίρνει υπόψη της τις ανάγκες των ανθρώπων και όχι των κερδοσκόπων. Ικανή να μετατρέπει τον πόνο και το φόβο των ανθρώπων για το μέλλον τους σε αίσθημα αισιοδοξίας για μια ασφαλή μετάβαση από τη σημερινή κρίση στην υπέρβαση των αιτίων που την προκαλούν.
Με ένα τέτοιο προσανατολισμό στην πολιτική του ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί και τις έωλες κατηγορίες για επιστροφή στο φαύλο παρελθόν να στομώσει, και στους απελπισμένες σήμερα μικρομεσαίους να δείξει την προοπτική ένταξης σ’ ένα ανθρώπινο μέλλον, όπου κανείς δεν θα χρειάζεται να νοσταλγεί το παρελθόν του. Και για να εκπληρώσει αυτό το καθήκον, δεν χρειάζεται να απευθυνθεί σε κανέναν παλιό πολιτικό εκπρόσωπο των άλλοτε «μη προνομιούχων». Χρειάζεται να εκπροσωπήσει ο ίδιος πολιτικά τις προσδοκίες τους για κατάργηση των προνομίων και την ανάκτηση της δικαιοσύνης, της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης.

Χ. Γεωργούλας


απο - Η Εποχη