ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΒΑΛΙΑ ΑΡΑΝΙΤΟΥ*
Tη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Αυτή την εβδομάδα παρακολουθήσαμε ένα ακόμη επεισόδιο του πολέμου, θα λέγαμε, εναντίον της μικρής επιχείρησης, με την υπουργική πράξη για την κυριακάτικη αργία.
Η προσπάθεια για το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές φαίνεται αρχικά απλό ζήτημα, έχει ωστόσο σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, αλλά και ιδεολογικές απολήξεις. Συνδέεται με την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, το στραγγαλισμό της μικρής επιχείρησης και τελικά την υποταγή στην προσπάθεια της βίαιης ανακατανομής του κεφαλαίου που επιχειρείται στην Ελλάδα. Μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για μια επιχείρηση σε τρεις φάσεις: η πρώτη έγινε τον Αύγουστο του 2013 όπου με τον Ν. 4177 ορίστηκε ότι το γενικό άνοιγμα θα ισχύει μόνο για επτά Κυριακές τον χρόνο, συγκεκριμένα (δυο τα Χριστούγεννα, από μία στις εκπτώσεις, μία το Πάσχα). Για όσα καταστήματα είναι κάτω από 250 τετραγωνικά, αποφασίζει ο αντιπεριφερειάρχης αν θα μείνουν ανοιχτά και κάποιες άλλες Κυριακές. Η συζήτηση, βέβαια, για το κυριακάτικο άνοιγμα έχει ξεκινήσει πριν από πολλά χρόνια – με την κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1993– και ασκήθηκε, βαθμιαία, μεγάλη πίεση. Οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, όμως, μαζί με τους εργαζόμενους εναντιώνονταν. Πρόκειται για την περίοδο που υπερίσχυε η άποψη της μεσαίας τάξης, των μικρομεσαίων. Ενώ, λοιπόν, κλείνει μ’ όλα αυτά ο πόλεμος της Κυριακής, έρχεται η δεύτερη φάση, τον Απρίλη του 2014 όταν νομοθετούν τρεις – τουριστικές – περιοχές που θα είναι ανοιχτά τα μαγαζιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, για όλο το χρόνο. Η υπουργική απόφαση τελικά του κ. Γιακουμάτου, η τρίτη φάση προβλέπει δώδεκα περιοχές, από τις οποίες οι περισσότερες δεν είναι καν τουριστικές!
Μα, υπήρχε ζήτημα με τις τουριστικές;
Όχι. Παραδοσιακά, στις τουριστικές περιοχές σ’ όλη την Ελλάδα τα καταστήματα είναι ανοιχτά συνέχεια τέσσερις – πέντε μήνες το χρόνο. Από το 2005, προβλέ
πεται ότι οι τουριστικοί τόποι μπορούν να λειτουργούν Κυριακή και ημέρες αργίας με τη σύμφωνη γνώμη του Νομάρχη–Αντιπεριφερειάρχη, του υπουργού Τουρισμού και των τοπικών οργανώσεων. Δεν αποτέλεσε, επομένως, εμπόδιο ο νόμος για το άνοιγμα των καταστημάτων σε τουριστικές περιοχές. Άρα το ερώτημα παραμένει: για ποιο λόγο και ποιόν εξυπηρετεί το άνοιγμα της Κυριακής; Αυτό που φαίνεται να τους ενδιαφέρει, είναι η Αττική και η ευρύτερη ζώνη της Θεσσαλονίκης, όπου έχουν κάνει τις σημαντικές επενδύσεις των «εκπτωτικών χωριών» που μοιάζει να μην έχουν αποδώσει όσο υπολόγιζαν.
Ποια τα κίνητρα της επιλογής αυτού του τύπου μέγα-καταστημάτων;
Κυρίως οικονομικά. Το προηγούμενο διάστημα έγιναν μεγάλες επενδύσεις στον «αγρό» π.χ. δίπλα στο αεροδρόμιο. Σε φθηνά οικόπεδα, έχτισαν «κουτιά» ή «αξιοποίησαν» μεγάλους χώρους. Η ανάπτυξη αυτού του τύπου μέγα-καταστημάτων συνδέεται και με τη γνωστή αντίληψη της ελληνικής αστικής τάξης για επενδύσεις που αποδίδουν γρήγορα και εύκολα κέρδη. Ένας συνδυασμός ελληνικών κατασκευαστικών και ξένων κεφαλαιούχων που ήλπιζαν ότι η ελληνική καταναλωτική αγορά θα ανταποκριθεί. Έκαναν τα πάντα γι’ αυτό. Το κλείσιμο, για ψύλλου πήδημα, των σταθμών του μετρό στο Κέντρο είναι το πιο σύνηθες. Παρ όλα αυτά, οι καταναλωτικές συνήθειες του Έλληνα δεν περιλαμβάνουν ψώνια σε κλειστούς, δαιδαλώδεις χώρους οπότε η επιτυχία αυτών των επενδύσεων μάλλον είναι αμφισβητήσιμη.
Το μέτρο εκκολάφτηκε στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ
Η κρίση όξυνε το πρόβλημα;
Την κατώτερη των προσδοκιών επιτυχία των επενδυτών στο εμπόριο του real-estate ήρθε να επιδεινώσει η κρίση. Πέρα από τη μείωση της καταναλωτικής δαπάνης, άλλαξε την καταναλωτική συμπεριφορά και ακόμα και τον τρόπο πληρωμής. Ενώ τη δεκαετία 2000-2010 οι αγορές γίνονταν με τις πιστωτικές κάρτες και σε πολλές δόσεις, τώρα δεν έχουν πια οι καταναλωτές αυτή τη δυνατότητα, κυρίως γιατί οφείλουν μεγάλα ποσά στις κάρτες τους. Προτιμούν έτσι να πάνε στο κοντινό κατάστημα και ψωνίσουν ακόμα και με δόσεις, αλλά και με το τεφτέρι, πια, το οποίο επανήλθε. Έτσι, λοιπόν, τα μαγαζιά αυτά τα mall του «αγρού», δεν έχουν την απαιτούμενη κίνηση. Πότε μπορεί να την αποκτήσουν; Την Κυριακή! Γιατί τότε βγαίνει όλη η οικογένεια, και μπορεί να επισκεφτεί το εκπτωτικό χωριό, το μεγάλο mall ως εκδρομή. Επιχειρήθηκε, λοιπόν, αρχικά με τις επτά Κυριακές.
Τι είναι πίσω απ’ όλες αυτές τις προφάσεις, την επιμονή;
Ομάδες συγκεκριμένων συμφερόντων. Το μέτρο αναδείχτηκε ξανά από την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, εκεί το εκκόλαψαν. Ειπώθηκαν διάφορα για να υποστηριχθεί το κυριακάτικο άνοιγμα, πχ, ότι στο εξωτερικό όλα τα μαγαζιά είναι ανοιχτά. Μπορεί, για παράδειγμα, στο Λονδίνο να υπάρχει ένας/δύο κεντρικοί δρόμοι με ανοιχτά μαγαζιά τις Κυριακές, αλλά η Αγγλία δεν είναι μόνο το Λονδίνο. Στην Αθήνα οι τουρίστες έρχονται για διαφορετικούς λόγους, υπερτερεί ο πολιτιστικός τουρισμός, τα ταβερνάκια, η φύση, η ωραία βόλτα. Σε κάθε περίπτωση όμως τα μαγαζιά στις τουριστικές περιοχές είναι παντού ανοιχτά. Τελικά, πίσω από αυτή την επιμονή κρύβεται μια ξεκάθαρα πολιτική πρόθεση: Μια μεγάλη προσπάθεια να ξεμπερδεύουμε μ’ αυτή τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα. Από κοινωνικό και πολιτικό στήριγμα, τώρα γίνεται εμπόδιο.
Η σημασία στις εργασιακές σχέσεις
Στην οικονομική συσσώρευση, όπως τη σχεδιάζουν, ναι. Πολιτικά όμως πώς θα απορροφηθεί;
Το ερώτημα είναι εύλογο. Μήπως, θεωρούν, ότι τα στρώματα αυτά έχουν χαθεί πολιτικά; Είναι αλήθεια ότι, πλέον, ψηφίζουν παραπάνω από τους μέσους όρους Αριστερά αλλά και Χρυσή Αυγή. Όμως το πολιτικό πρόβλημα υπάρχει γιατί διαρρηγνύουν τους δεσμούς τους με τα παραδοσιακά τους στηρίγματα. Μην ξεχνάμε ότι τον όρο «μικρομεσαίος», με σημασιοδοτήσεις ευρύτερες της οικονομικής, τον δημιούργησε το ΠΑΣΟΚ, ο Α. Παπανδρέου. Έως τότε λέγαμε μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να πούμε και για τη σημασία που έχει το μέτρο αυτό και για τις εργασιακές σχέσεις, στην ελευθερία στην εργασία και στην ελευθερία στη μη εργασία – πχ την Κυριακή – διότι τώρα υποχρεώνεται ο εργαζόμενος στο εκπτωτικό ή στο Mall να δουλέψει την Κυριακή. Αν αρνηθεί θα χάσει τη δουλειά του. Επιδεινώνεται ταυτόχρονα και η εργασία του ίδιου του μικρομεσαίου επιχειρηματία, η ποιότητα της ζωής του. Εξαντλείται ψυχικά, ακόμα και σωματικά. Δεν του δίνουν μπλοκ επιταγών, δεν του δίνουν δάνεια για κεφάλαια κίνησης. Του στερούν τη δυνατότητα περίθαλψης, εφόσον δεν είναι ενήμερος ένα χρόνο στον ΟΑΕΕ. Τώρα του επιβάλλουν το εξαντλητικό ωράριο και αυξημένα κόστη λειτουργίας, εξουθενωτικό ανταγωνισμό.
Οι επιπτώσεις στους υπαλλήλους του εμπορίου είναι προφανείς. Υπάρχουν όμως και ευρύτερα στο σύνολο της εργασίας;
Με δεδομένο το μεγάλο μέγεθος της απασχόλησης στο εμπόριο αλλά και τις ποικίλες αλληλεπιδράσεις που έχει με μια σειρά άλλες δραστηριότητες (τραπεζικός τομέας, υπηρεσίες κ.ά.), καθώς και τη γενικότερη λειτουργία των πόλεων, οι αλλαγές που θα επέλθουν στον χρόνο λειτουργίας των καταστημάτων θα επηρεάσουν ευθέως τις εργασιακές σχέσεις στο σύνολό τους.
Ποια η προοπτική αυτών των ανθρώπων;
Ουσιαστικά με ένα βίαιο τρόπο, δήθεν εν ονόματι του καταναλωτή, μετατρέπονται όλοι αυτοί οι μικροί εργοδότες σε ένα στρατό ανέργων, οι οποίοι εν συνεχεία, ως εργαζόμενοι υψηλής ειδίκευσης, θα είναι «προς διάθεση». Μιλάμε, να ξέρετε, για ένα υψηλών γνώσεων, ικανοτήτων και επαγγελματικών δεξιοτήτων δυναμικό. Είναι ένα βίαιο ξερίζωμα, συνέβη με τους αγρότες στην Αγγλία του Μεγάλου Μετασχηματισμού. Περίπου το 35% των εμπορικών επιχειρήσεων, πάνω από 100.000, έκλεισαν. Από ένα σύνολο 320.000 το 2008, είναι ανοιχτά σήμερα 200.000 κάτι που φαίνεται παντού δια γυμνού οφθαλμού. Επαναλαμβάνουμε: αν ήθελαν νέες επενδύσεις στο κέντρο υπάρχουν τόσα κενά μεγάλα καταστήματα, όπως το Άκρον - Ίλιον, το Ατενέ, το Μινιόν. Να αναζωογονηθεί έτσι και το κέντρο. Για ποιον τουρισμό μιλούν; Ποιος θα περπατήσει την πόλη με κλειστά μαγαζιά;
Το διαθέσιμο εισόδημα είναι δεδομένο
Το Πικέρμι και η Ραφήνα, που συμπεριλαμβάνονται στη νέα λίστα, πού εντάσσονται άραγε;
Είναι, πράγματι, περίεργο διότι δεν συνδέεται με τίποτε από όσα λένε για να αιτιολογήσουν τον ορισμό των τουριστικών περιοχών. Είναι το Πικέρμι τουριστική περιοχή ή μήπως το Κουκάκι; Το εκπτωτικό χωριό είναι στα Σπάτα. Είτε, επομένως, κάτι προετοιμάζεται και δεν το γνωρίζουμε είτε ο δήμος Σπάτων, ως συνορεύων με τον Πικέρμι – Ραφήνα δήμος, θα ζητήσει επέκταση κι αυτός αργότερα …Ακόμη, ανοίγει τα μαγαζιά και στο Κολωνάκι. Γιατί, εφόσον το Μοναστηράκι είναι ανοιχτό; Τι θα κάνει το Παγκράτι, η Κυψέλη; Θα ζητούν κι αυτά τώρα επέκταση του μέτρου;
Υπάρχουν στοιχεία που συνδέονται με όλα αυτά τα μέτρα;
Από όλες τις αναλύσεις και καταγραφές που έχουν γίνει προκύπτει ότι εάν έχει δουλειά την Κυριακή που ανοίγει – όπως τον Νοέμβριο – η προηγούμενη και η επόμενη εβδομάδα είναι ουσιαστικά νεκρές. Το διαθέσιμο εισόδημα του κάθε καταναλωτή είναι δεδομένο, δεν αυξάνει. Μάλιστα εάν ήθελαν να ενισχύσουν τον τουρισμό θα έλεγαν, πχ, να είναι ανοιχτά το απόγευμα. Άλλωστε, όπως προκύπτει από σχετική μελέτη του Ινστιτούτου της ΕΣΕΕ, η καταναλωτική δαπάνη των τουριστών είναι πολύ χαμηλή, 70 ευρώ κατά μέσο όρο την ημέρα, μαζί με το ξενοδοχείο για πέντε μέρες ή 350 ευρώ συνολικά. Για ποια ψώνια μιλάμε;
Το μέτρο δεν μπορεί να τονώσει την αγορά
Ποια τα επόμενα μέτρα άραγε; Θα συνεχιστεί η πολιτική πίεσης πάνω στα μεσαία και μικρά στρώματα γενικά, όχι μόνο στο εμπόριο;
Θα επιμείνουν, με τον έναν ή το άλλον τρόπο, θα προχωρήσουν όσο μπορούν σε μια πλήρη απελευθέρωση, δηλαδή σε πλήρη αποδιοργάνωση. Έχουν προηγηθεί πολλά μέτρα. Για παράδειγμα, η φορολόγηση από το πρώτο ευρώ, η υψηλή προκαταβολή κτλ. Αντιθέτως, οι Α.Ε. ή οι ΕΠΕ έχουν πολλές απαλλαγές. Επίσης, η περιορισμένη ρευστότητα και το ασφαλιστικό που είναι οξύ άμεσα και μακροπρόθεσμα λόγω και των επιπτώσεων από το κούρεμα των ομολόγων τους. Ένας πληθυσμός 700.000 ανθρώπων στους οποίους όχι απλώς ασκείται μια μεγάλη και συνεχής πίεση αλλά τους συνθλίβει.
Ποια τα τεχνοκρατικά επιχειρήματα της κυβέρνησης;
Τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της πολιτικής σχετίζονται με τις τιμές, δηλαδή τη πτώση με πρόσχημα την αύξηση του ανταγωνισμού, στην τόνωση του τζίρου της αγοράς ακόμα και στην εν δυνάμει αύξηση της απασχόλησης. Σχετικά με τις τιμές αυτό που προκύπτει από τις μελέτες είναι οι ανθεκτικές τιμές των τροφίμων, γεγονός για το οποίο υποπτεύεται κανείς τις λεγόμενες τριγωνικές συναλλαγές ως υπαίτιες. Οι μικροί κάνουν εκπτώσεις, αντίθετα ακόμη και στο ταμείο. Σχετικά με τον τζίρο, το μέτρο δεν μπορεί να τονώσει την αγορά. Καταρχάς αυξάνει το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης: το επιπλέον 75% στο ημερομίσθιο, το επιπλέον ρεύμα κ.τ.λ. Ούτε νέες προσλήψεις θα γίνουν διότι απλούστατα θα επαναοργανωθεί το υπάρχον προσωπικό και ένας αριθμός του θα εργάζεται την Κυριακή - η ελαστικότητα της εργασίας είναι τεράστια, πλέον. Ο σκοπός, λοιπόν, είναι άλλος: να στραγγαλιστεί η μεσαία επιχειρηματικότητα. Έχουν άλλη αφήγηση, ένα mega plan, για τον τόπο και την ανάπτυξή του. Έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, το μνημόνιο πέτυχε, αυτό ήθελε να κάνει, να αποδιοργανώσουν τις κύριες αγορές εργασίας, προϊόντων, υπηρεσιών. Να εγκατασταθούν εδώ πολύ μεγάλες μονάδες σε συγκεκριμένους τομείς οι οποίες προμηθεύονται κατά κύριο λόγο από παραγωγούς άλλων χωρών. Η μικρή εμπορική επιχείρηση, κατά βάση, προμηθεύεται από την εγχώρια παραγωγή. Και στον τουρισμό ισχύει αυτό και πολύ πιο ακραία. Η αναδιάρθρωση που επιχειρείται επομένως στο εμπόριο έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις και στους παραγωγικούς κλάδους. Η Ελλάδα να είναι, κυρίως, διαμετακομιστικό κέντρο μεταξύ χωρών του φθηνής εργασίας και Ε.Ε. και φθηνού - με νησίδες και πολυτελούς – τουρισμού.
Και η ανεργία που προκύπτει από ένα τέτοιο σχέδιο;
Το ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα είναι εξαιρετικής ποιότητας με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Συγχρόνως, σε άλλες χώρες της Ε.Ε. καταγράφεται μείωση του ενεργού πληθυσμού και επομένως έλλειψη εργατικού δυναμικού. Γιατί στο μέγα Plan, του σχεδίου στο οποίο αναφέρθηκα, να μην υπάρχει και η μετανάστευση;
* Η Βάλια Αρανίτου, επίκουρος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης διδάσκει Πολιτική Οικονομία.
Δηλωμένος εχθρός των μεσοστρωμάτων η ΝΔ
Η σημειολογία της παραίτησης Κορκίδη
Η παραίτηση του προέδρου της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ) κ. Β. Κορκίδη από τις κομματικές θέσεις που κατείχε ως στέλεχος της ΝΔ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν ένα τρέχον επεισόδιο στην αναταραχή που έχει προκαλέσει στο πολιτικό πεδίο η κρίση και η μνημονιακή πολιτική. Είναι κάτι παραπάνω από μια παραίτηση μέσα στις τόσες που έχουν σημειωθεί: είναι σημαντικό σημάδι των διαδικασιών που εξελίσσονται στο πεδίο της πολιτικής εκπροσώπησης διαφορετικών κοινωνικών συμφερόντων.
Ο ίδιος ο κ. Κορκίδης δεν άφησε αμφιβολίες περί αυτού με το περιεχόμενο της δήλωσης που συνόδεψε την παραίτησή του: «Θεώρησα ότι είναι θέμα ηθικής τάξης να παραιτηθώ για να μπορώ και πιο ελεύθερα να εκφράζομαι και να εκπροσωπώ τους συναδέλφους μου». Παραμένοντας, δηλαδή, εν ενεργεία στέλεχος της ΝΔ ο κ. Κορκίδης θεωρεί ότι του είναι αδύνατο να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των συναδέλφων του, τα οποία θίγονται καίρια από την κυβερνητική πολιτική: «Η κοροϊδία έχει ξεπεράσει κάθε υπομονή από την πλευρά των μικρομεσαίων και των εμπόρων», δήλωσε, και κατήγγειλε ότι η κυβερνητική πολιτική για το ωράριο των καταστημάτων δείχνει ότι «επικράτησε το ΔΝΤ και όχι η ελληνική αγορά» στο σχεδιασμό για την επίλυση μιας υπαρκτής διαφοράς ανάμεσα σε μια κοινωνική ομάδα και τις απαιτήσεις μιας μνημονιακής πολιτικής.
Η προγραφή του εμποράκου
Και δεν αρκέστηκε σ’ αυτό. Προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα εκτιμώντας ότι η κυβερνητική απόφαση σημαίνει μετάθεση της στήριξης από την πλευρά των «μικρομεσαίων και των εμπόρων» προς την πλευρά των πολυεθνικών μεγαθηρίων: «Στόχος είναι να συγκεντρωθεί το εμπόριο σε πέντε, έξι, δέκα μεγάλες επιχειρήσεις (…) αλλά με αυτό τον τρόπο θα κλείσουν οι περισσότερες μικρομεσαίες», δήλωσε.
Χωρίς απαιτήσεις επιστημονικής κοινωνικο-οικονομικής ανάλυσης ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ περιγράφει τα στοιχεία μιας ταξικής σύγκρουσης που προκαλεί και μια αμφισβήτηση στο πεδίο της πολιτικής εκπροσώπησης: η ΝΔ στη διαμάχη αυτή όχι μόνο δεν μπορεί να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των μεσοστρωμάτων, αλλά τοποθετείται, κατά την εκτίμηση των εκπροσώπων τους, με την πλευρά των αντίθετων προς τα δικά τους συμφερόντων, με την πλευρά των «πέντε, έξι, δέκα μεγάλων επιχειρήσεων».
Από τη φύση τους τα μεσοστρώματα μετεωρίζονται ακόμα και τις στιγμές της οξύτατης κρίσης, που απειλεί να τα εξοντώσει. Αυτή τη φορά, όμως, υπάρχει κι ένα ακόμα στοιχείο που δείχνει ότι η εμπιστοσύνη που είχαν ως τώρα στους «μεγάλους αδελφούς», τους μεγαλοαστούς, αρχίζει να κλονίζεται σοβαρά: η ΕΣΕΕ, μαζι με τη ΓΣΒΕΕ, ως εκπρόσωπο εργοδοτών, συμφώνησαν με τους εκπροσώπους των υπαλλήλων τους, την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων, να καταθέσουν από κοινού προσφυγή στο ΣτΕ για την ακύρωση της υπουργικής απόφασης που «ανοίγει τα μαγαζιά της Κυριακές, για να κλείσει τους μαγαζάτορες φυλακή», σύμφωνα με το γνωστό σύνθημα.
Με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις
Εκ πρώτης όψεως, μπορεί κάποιος να πει ότι πρόκειται για μια προβληματική πολιτική «ταξικής συνεργασίας», που βάζει σε δύσκολη θέση τους μισθωτούς και τους εμφανίζει ως υποστηρικτές των συμφερόντων των αφεντικών τους. Θα μπορούσε να είναι και έτσι. Μόνο που οι μικρομεσαίοι σήμερα δεν έχουν ελπίδα ανάνηψης. Φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται πια ότι το –μάλλον εγγύς– μέλλον τους είναι η οιονεί προλεταριοποίησή τους. Και προσπαθούν, καθυστερημένα, να περισώσουν ό,τι μπορούν.
Η «φυσική» τους αλλοτινή καταφυγή, το ΠΑΣΟΚ, έχει καταντήσει χειρότερος κι από τη ΝΔ εχθρός τους. Οι ηγέτες του είναι οπαδοί της φυσικής επιλογής: ο ισχυρότερος ας επικρατήσει! Και ορισμένες φορές, καταλαμβανόμενοι από… μαρξιστικό οίστρο, μας διδάσκουν ότι έτσι είναι φυσικό να γίνεται, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της. Και η «πρόοδος» απαιτεί θυσίες. Και ανθρωποθυσίες.
Όταν οι κλασικοί του μαρξισμού μιλούσαν για αγοραίο εκχυδαϊσμό, κάτι τέτοια θα είχαν στο νου τους. Η «πρόοδος» όπως την αντιλαμβάνονται οι οπαδοί του νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού», είναι στηριγμένη επί πτωμάτων. Στο πέρασμά της ξέρει να αφήνει πίσω ερείπια όχι μόνο κεφαλαιακά, αλλά και ανθρώπινα: παράπλευρες απώλειες τις ονομάζουν.
Ανθρώπινο μέλλον
Και ο ΣΥΡΙΖΑ τι θέλει; Να σταματήσει αυτή την εξέλιξη, να ανακόψει τη φορά των πραγμάτων, να μας γυρίσει πίσω… Με έναν τέτοιο δεξιότατο λαϊκισμό θα έχετε ακούσει συχνά να προσπαθούν να θολώσουν τα νερά και να κοιμίσουν τους προγραμμένους μικρομεσαίους με την υπόσχεση ότι θα φυλάξουν και γι’ αυτούς ένα κομματάκι μέλλον τα θηριώδη μονοπώλια.
Και να ήθελε η Αριστερά να ανακόψει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, τη συσσώρευση και τη συγκέντρωση παραγωγικού δυναμικού, δεν θα μπορούσε. Εκείνο που μπορεί, όμως, και οφείλει να κάνει, είναι να αποσπάσει τη διαχείριση και την καθοδήγηση της τάσης αυτής από τα χέρια του απάνθρωπου κεφαλαίου και να την παραδώσει στα ίδια τα υποκείμενα της παραγωγικής διαδικασίας. Να κάνει τη διαδικασία αυτή ανθρώπινη, δηλαδή ικανή να παίρνει υπόψη της τις ανάγκες των ανθρώπων και όχι των κερδοσκόπων. Ικανή να μετατρέπει τον πόνο και το φόβο των ανθρώπων για το μέλλον τους σε αίσθημα αισιοδοξίας για μια ασφαλή μετάβαση από τη σημερινή κρίση στην υπέρβαση των αιτίων που την προκαλούν.
Με ένα τέτοιο προσανατολισμό στην πολιτική του ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί και τις έωλες κατηγορίες για επιστροφή στο φαύλο παρελθόν να στομώσει, και στους απελπισμένες σήμερα μικρομεσαίους να δείξει την προοπτική ένταξης σ’ ένα ανθρώπινο μέλλον, όπου κανείς δεν θα χρειάζεται να νοσταλγεί το παρελθόν του. Και για να εκπληρώσει αυτό το καθήκον, δεν χρειάζεται να απευθυνθεί σε κανέναν παλιό πολιτικό εκπρόσωπο των άλλοτε «μη προνομιούχων». Χρειάζεται να εκπροσωπήσει ο ίδιος πολιτικά τις προσδοκίες τους για κατάργηση των προνομίων και την ανάκτηση της δικαιοσύνης, της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης.
Χ. Γεωργούλας
απο - Η Εποχη
Tη συνέντευξη πήρε ο Παύλος Κλαυδιανός
Αυτή την εβδομάδα παρακολουθήσαμε ένα ακόμη επεισόδιο του πολέμου, θα λέγαμε, εναντίον της μικρής επιχείρησης, με την υπουργική πράξη για την κυριακάτικη αργία.
Η προσπάθεια για το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές φαίνεται αρχικά απλό ζήτημα, έχει ωστόσο σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, αλλά και ιδεολογικές απολήξεις. Συνδέεται με την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, το στραγγαλισμό της μικρής επιχείρησης και τελικά την υποταγή στην προσπάθεια της βίαιης ανακατανομής του κεφαλαίου που επιχειρείται στην Ελλάδα. Μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για μια επιχείρηση σε τρεις φάσεις: η πρώτη έγινε τον Αύγουστο του 2013 όπου με τον Ν. 4177 ορίστηκε ότι το γενικό άνοιγμα θα ισχύει μόνο για επτά Κυριακές τον χρόνο, συγκεκριμένα (δυο τα Χριστούγεννα, από μία στις εκπτώσεις, μία το Πάσχα). Για όσα καταστήματα είναι κάτω από 250 τετραγωνικά, αποφασίζει ο αντιπεριφερειάρχης αν θα μείνουν ανοιχτά και κάποιες άλλες Κυριακές. Η συζήτηση, βέβαια, για το κυριακάτικο άνοιγμα έχει ξεκινήσει πριν από πολλά χρόνια – με την κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1993– και ασκήθηκε, βαθμιαία, μεγάλη πίεση. Οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, όμως, μαζί με τους εργαζόμενους εναντιώνονταν. Πρόκειται για την περίοδο που υπερίσχυε η άποψη της μεσαίας τάξης, των μικρομεσαίων. Ενώ, λοιπόν, κλείνει μ’ όλα αυτά ο πόλεμος της Κυριακής, έρχεται η δεύτερη φάση, τον Απρίλη του 2014 όταν νομοθετούν τρεις – τουριστικές – περιοχές που θα είναι ανοιχτά τα μαγαζιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, για όλο το χρόνο. Η υπουργική απόφαση τελικά του κ. Γιακουμάτου, η τρίτη φάση προβλέπει δώδεκα περιοχές, από τις οποίες οι περισσότερες δεν είναι καν τουριστικές!
Μα, υπήρχε ζήτημα με τις τουριστικές;
Όχι. Παραδοσιακά, στις τουριστικές περιοχές σ’ όλη την Ελλάδα τα καταστήματα είναι ανοιχτά συνέχεια τέσσερις – πέντε μήνες το χρόνο. Από το 2005, προβλέ
πεται ότι οι τουριστικοί τόποι μπορούν να λειτουργούν Κυριακή και ημέρες αργίας με τη σύμφωνη γνώμη του Νομάρχη–Αντιπεριφερειάρχη, του υπουργού Τουρισμού και των τοπικών οργανώσεων. Δεν αποτέλεσε, επομένως, εμπόδιο ο νόμος για το άνοιγμα των καταστημάτων σε τουριστικές περιοχές. Άρα το ερώτημα παραμένει: για ποιο λόγο και ποιόν εξυπηρετεί το άνοιγμα της Κυριακής; Αυτό που φαίνεται να τους ενδιαφέρει, είναι η Αττική και η ευρύτερη ζώνη της Θεσσαλονίκης, όπου έχουν κάνει τις σημαντικές επενδύσεις των «εκπτωτικών χωριών» που μοιάζει να μην έχουν αποδώσει όσο υπολόγιζαν.
Ποια τα κίνητρα της επιλογής αυτού του τύπου μέγα-καταστημάτων;
Κυρίως οικονομικά. Το προηγούμενο διάστημα έγιναν μεγάλες επενδύσεις στον «αγρό» π.χ. δίπλα στο αεροδρόμιο. Σε φθηνά οικόπεδα, έχτισαν «κουτιά» ή «αξιοποίησαν» μεγάλους χώρους. Η ανάπτυξη αυτού του τύπου μέγα-καταστημάτων συνδέεται και με τη γνωστή αντίληψη της ελληνικής αστικής τάξης για επενδύσεις που αποδίδουν γρήγορα και εύκολα κέρδη. Ένας συνδυασμός ελληνικών κατασκευαστικών και ξένων κεφαλαιούχων που ήλπιζαν ότι η ελληνική καταναλωτική αγορά θα ανταποκριθεί. Έκαναν τα πάντα γι’ αυτό. Το κλείσιμο, για ψύλλου πήδημα, των σταθμών του μετρό στο Κέντρο είναι το πιο σύνηθες. Παρ όλα αυτά, οι καταναλωτικές συνήθειες του Έλληνα δεν περιλαμβάνουν ψώνια σε κλειστούς, δαιδαλώδεις χώρους οπότε η επιτυχία αυτών των επενδύσεων μάλλον είναι αμφισβητήσιμη.
Το μέτρο εκκολάφτηκε στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ
Η κρίση όξυνε το πρόβλημα;
Την κατώτερη των προσδοκιών επιτυχία των επενδυτών στο εμπόριο του real-estate ήρθε να επιδεινώσει η κρίση. Πέρα από τη μείωση της καταναλωτικής δαπάνης, άλλαξε την καταναλωτική συμπεριφορά και ακόμα και τον τρόπο πληρωμής. Ενώ τη δεκαετία 2000-2010 οι αγορές γίνονταν με τις πιστωτικές κάρτες και σε πολλές δόσεις, τώρα δεν έχουν πια οι καταναλωτές αυτή τη δυνατότητα, κυρίως γιατί οφείλουν μεγάλα ποσά στις κάρτες τους. Προτιμούν έτσι να πάνε στο κοντινό κατάστημα και ψωνίσουν ακόμα και με δόσεις, αλλά και με το τεφτέρι, πια, το οποίο επανήλθε. Έτσι, λοιπόν, τα μαγαζιά αυτά τα mall του «αγρού», δεν έχουν την απαιτούμενη κίνηση. Πότε μπορεί να την αποκτήσουν; Την Κυριακή! Γιατί τότε βγαίνει όλη η οικογένεια, και μπορεί να επισκεφτεί το εκπτωτικό χωριό, το μεγάλο mall ως εκδρομή. Επιχειρήθηκε, λοιπόν, αρχικά με τις επτά Κυριακές.
Τι είναι πίσω απ’ όλες αυτές τις προφάσεις, την επιμονή;
Ομάδες συγκεκριμένων συμφερόντων. Το μέτρο αναδείχτηκε ξανά από την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, εκεί το εκκόλαψαν. Ειπώθηκαν διάφορα για να υποστηριχθεί το κυριακάτικο άνοιγμα, πχ, ότι στο εξωτερικό όλα τα μαγαζιά είναι ανοιχτά. Μπορεί, για παράδειγμα, στο Λονδίνο να υπάρχει ένας/δύο κεντρικοί δρόμοι με ανοιχτά μαγαζιά τις Κυριακές, αλλά η Αγγλία δεν είναι μόνο το Λονδίνο. Στην Αθήνα οι τουρίστες έρχονται για διαφορετικούς λόγους, υπερτερεί ο πολιτιστικός τουρισμός, τα ταβερνάκια, η φύση, η ωραία βόλτα. Σε κάθε περίπτωση όμως τα μαγαζιά στις τουριστικές περιοχές είναι παντού ανοιχτά. Τελικά, πίσω από αυτή την επιμονή κρύβεται μια ξεκάθαρα πολιτική πρόθεση: Μια μεγάλη προσπάθεια να ξεμπερδεύουμε μ’ αυτή τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα. Από κοινωνικό και πολιτικό στήριγμα, τώρα γίνεται εμπόδιο.
Η σημασία στις εργασιακές σχέσεις
Στην οικονομική συσσώρευση, όπως τη σχεδιάζουν, ναι. Πολιτικά όμως πώς θα απορροφηθεί;
Το ερώτημα είναι εύλογο. Μήπως, θεωρούν, ότι τα στρώματα αυτά έχουν χαθεί πολιτικά; Είναι αλήθεια ότι, πλέον, ψηφίζουν παραπάνω από τους μέσους όρους Αριστερά αλλά και Χρυσή Αυγή. Όμως το πολιτικό πρόβλημα υπάρχει γιατί διαρρηγνύουν τους δεσμούς τους με τα παραδοσιακά τους στηρίγματα. Μην ξεχνάμε ότι τον όρο «μικρομεσαίος», με σημασιοδοτήσεις ευρύτερες της οικονομικής, τον δημιούργησε το ΠΑΣΟΚ, ο Α. Παπανδρέου. Έως τότε λέγαμε μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να πούμε και για τη σημασία που έχει το μέτρο αυτό και για τις εργασιακές σχέσεις, στην ελευθερία στην εργασία και στην ελευθερία στη μη εργασία – πχ την Κυριακή – διότι τώρα υποχρεώνεται ο εργαζόμενος στο εκπτωτικό ή στο Mall να δουλέψει την Κυριακή. Αν αρνηθεί θα χάσει τη δουλειά του. Επιδεινώνεται ταυτόχρονα και η εργασία του ίδιου του μικρομεσαίου επιχειρηματία, η ποιότητα της ζωής του. Εξαντλείται ψυχικά, ακόμα και σωματικά. Δεν του δίνουν μπλοκ επιταγών, δεν του δίνουν δάνεια για κεφάλαια κίνησης. Του στερούν τη δυνατότητα περίθαλψης, εφόσον δεν είναι ενήμερος ένα χρόνο στον ΟΑΕΕ. Τώρα του επιβάλλουν το εξαντλητικό ωράριο και αυξημένα κόστη λειτουργίας, εξουθενωτικό ανταγωνισμό.
Οι επιπτώσεις στους υπαλλήλους του εμπορίου είναι προφανείς. Υπάρχουν όμως και ευρύτερα στο σύνολο της εργασίας;
Με δεδομένο το μεγάλο μέγεθος της απασχόλησης στο εμπόριο αλλά και τις ποικίλες αλληλεπιδράσεις που έχει με μια σειρά άλλες δραστηριότητες (τραπεζικός τομέας, υπηρεσίες κ.ά.), καθώς και τη γενικότερη λειτουργία των πόλεων, οι αλλαγές που θα επέλθουν στον χρόνο λειτουργίας των καταστημάτων θα επηρεάσουν ευθέως τις εργασιακές σχέσεις στο σύνολό τους.
Ποια η προοπτική αυτών των ανθρώπων;
Ουσιαστικά με ένα βίαιο τρόπο, δήθεν εν ονόματι του καταναλωτή, μετατρέπονται όλοι αυτοί οι μικροί εργοδότες σε ένα στρατό ανέργων, οι οποίοι εν συνεχεία, ως εργαζόμενοι υψηλής ειδίκευσης, θα είναι «προς διάθεση». Μιλάμε, να ξέρετε, για ένα υψηλών γνώσεων, ικανοτήτων και επαγγελματικών δεξιοτήτων δυναμικό. Είναι ένα βίαιο ξερίζωμα, συνέβη με τους αγρότες στην Αγγλία του Μεγάλου Μετασχηματισμού. Περίπου το 35% των εμπορικών επιχειρήσεων, πάνω από 100.000, έκλεισαν. Από ένα σύνολο 320.000 το 2008, είναι ανοιχτά σήμερα 200.000 κάτι που φαίνεται παντού δια γυμνού οφθαλμού. Επαναλαμβάνουμε: αν ήθελαν νέες επενδύσεις στο κέντρο υπάρχουν τόσα κενά μεγάλα καταστήματα, όπως το Άκρον - Ίλιον, το Ατενέ, το Μινιόν. Να αναζωογονηθεί έτσι και το κέντρο. Για ποιον τουρισμό μιλούν; Ποιος θα περπατήσει την πόλη με κλειστά μαγαζιά;
Το διαθέσιμο εισόδημα είναι δεδομένο
Το Πικέρμι και η Ραφήνα, που συμπεριλαμβάνονται στη νέα λίστα, πού εντάσσονται άραγε;
Είναι, πράγματι, περίεργο διότι δεν συνδέεται με τίποτε από όσα λένε για να αιτιολογήσουν τον ορισμό των τουριστικών περιοχών. Είναι το Πικέρμι τουριστική περιοχή ή μήπως το Κουκάκι; Το εκπτωτικό χωριό είναι στα Σπάτα. Είτε, επομένως, κάτι προετοιμάζεται και δεν το γνωρίζουμε είτε ο δήμος Σπάτων, ως συνορεύων με τον Πικέρμι – Ραφήνα δήμος, θα ζητήσει επέκταση κι αυτός αργότερα …Ακόμη, ανοίγει τα μαγαζιά και στο Κολωνάκι. Γιατί, εφόσον το Μοναστηράκι είναι ανοιχτό; Τι θα κάνει το Παγκράτι, η Κυψέλη; Θα ζητούν κι αυτά τώρα επέκταση του μέτρου;
Υπάρχουν στοιχεία που συνδέονται με όλα αυτά τα μέτρα;
Από όλες τις αναλύσεις και καταγραφές που έχουν γίνει προκύπτει ότι εάν έχει δουλειά την Κυριακή που ανοίγει – όπως τον Νοέμβριο – η προηγούμενη και η επόμενη εβδομάδα είναι ουσιαστικά νεκρές. Το διαθέσιμο εισόδημα του κάθε καταναλωτή είναι δεδομένο, δεν αυξάνει. Μάλιστα εάν ήθελαν να ενισχύσουν τον τουρισμό θα έλεγαν, πχ, να είναι ανοιχτά το απόγευμα. Άλλωστε, όπως προκύπτει από σχετική μελέτη του Ινστιτούτου της ΕΣΕΕ, η καταναλωτική δαπάνη των τουριστών είναι πολύ χαμηλή, 70 ευρώ κατά μέσο όρο την ημέρα, μαζί με το ξενοδοχείο για πέντε μέρες ή 350 ευρώ συνολικά. Για ποια ψώνια μιλάμε;
Το μέτρο δεν μπορεί να τονώσει την αγορά
Ποια τα επόμενα μέτρα άραγε; Θα συνεχιστεί η πολιτική πίεσης πάνω στα μεσαία και μικρά στρώματα γενικά, όχι μόνο στο εμπόριο;
Θα επιμείνουν, με τον έναν ή το άλλον τρόπο, θα προχωρήσουν όσο μπορούν σε μια πλήρη απελευθέρωση, δηλαδή σε πλήρη αποδιοργάνωση. Έχουν προηγηθεί πολλά μέτρα. Για παράδειγμα, η φορολόγηση από το πρώτο ευρώ, η υψηλή προκαταβολή κτλ. Αντιθέτως, οι Α.Ε. ή οι ΕΠΕ έχουν πολλές απαλλαγές. Επίσης, η περιορισμένη ρευστότητα και το ασφαλιστικό που είναι οξύ άμεσα και μακροπρόθεσμα λόγω και των επιπτώσεων από το κούρεμα των ομολόγων τους. Ένας πληθυσμός 700.000 ανθρώπων στους οποίους όχι απλώς ασκείται μια μεγάλη και συνεχής πίεση αλλά τους συνθλίβει.
Ποια τα τεχνοκρατικά επιχειρήματα της κυβέρνησης;
Τα επιχειρήματα υπέρ αυτής της πολιτικής σχετίζονται με τις τιμές, δηλαδή τη πτώση με πρόσχημα την αύξηση του ανταγωνισμού, στην τόνωση του τζίρου της αγοράς ακόμα και στην εν δυνάμει αύξηση της απασχόλησης. Σχετικά με τις τιμές αυτό που προκύπτει από τις μελέτες είναι οι ανθεκτικές τιμές των τροφίμων, γεγονός για το οποίο υποπτεύεται κανείς τις λεγόμενες τριγωνικές συναλλαγές ως υπαίτιες. Οι μικροί κάνουν εκπτώσεις, αντίθετα ακόμη και στο ταμείο. Σχετικά με τον τζίρο, το μέτρο δεν μπορεί να τονώσει την αγορά. Καταρχάς αυξάνει το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης: το επιπλέον 75% στο ημερομίσθιο, το επιπλέον ρεύμα κ.τ.λ. Ούτε νέες προσλήψεις θα γίνουν διότι απλούστατα θα επαναοργανωθεί το υπάρχον προσωπικό και ένας αριθμός του θα εργάζεται την Κυριακή - η ελαστικότητα της εργασίας είναι τεράστια, πλέον. Ο σκοπός, λοιπόν, είναι άλλος: να στραγγαλιστεί η μεσαία επιχειρηματικότητα. Έχουν άλλη αφήγηση, ένα mega plan, για τον τόπο και την ανάπτυξή του. Έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, το μνημόνιο πέτυχε, αυτό ήθελε να κάνει, να αποδιοργανώσουν τις κύριες αγορές εργασίας, προϊόντων, υπηρεσιών. Να εγκατασταθούν εδώ πολύ μεγάλες μονάδες σε συγκεκριμένους τομείς οι οποίες προμηθεύονται κατά κύριο λόγο από παραγωγούς άλλων χωρών. Η μικρή εμπορική επιχείρηση, κατά βάση, προμηθεύεται από την εγχώρια παραγωγή. Και στον τουρισμό ισχύει αυτό και πολύ πιο ακραία. Η αναδιάρθρωση που επιχειρείται επομένως στο εμπόριο έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις και στους παραγωγικούς κλάδους. Η Ελλάδα να είναι, κυρίως, διαμετακομιστικό κέντρο μεταξύ χωρών του φθηνής εργασίας και Ε.Ε. και φθηνού - με νησίδες και πολυτελούς – τουρισμού.
Και η ανεργία που προκύπτει από ένα τέτοιο σχέδιο;
Το ανθρώπινο δυναμικό στην Ελλάδα είναι εξαιρετικής ποιότητας με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Συγχρόνως, σε άλλες χώρες της Ε.Ε. καταγράφεται μείωση του ενεργού πληθυσμού και επομένως έλλειψη εργατικού δυναμικού. Γιατί στο μέγα Plan, του σχεδίου στο οποίο αναφέρθηκα, να μην υπάρχει και η μετανάστευση;
* Η Βάλια Αρανίτου, επίκουρος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης διδάσκει Πολιτική Οικονομία.
Δηλωμένος εχθρός των μεσοστρωμάτων η ΝΔ
Η σημειολογία της παραίτησης Κορκίδη
Η παραίτηση του προέδρου της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ) κ. Β. Κορκίδη από τις κομματικές θέσεις που κατείχε ως στέλεχος της ΝΔ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν ένα τρέχον επεισόδιο στην αναταραχή που έχει προκαλέσει στο πολιτικό πεδίο η κρίση και η μνημονιακή πολιτική. Είναι κάτι παραπάνω από μια παραίτηση μέσα στις τόσες που έχουν σημειωθεί: είναι σημαντικό σημάδι των διαδικασιών που εξελίσσονται στο πεδίο της πολιτικής εκπροσώπησης διαφορετικών κοινωνικών συμφερόντων.
Ο ίδιος ο κ. Κορκίδης δεν άφησε αμφιβολίες περί αυτού με το περιεχόμενο της δήλωσης που συνόδεψε την παραίτησή του: «Θεώρησα ότι είναι θέμα ηθικής τάξης να παραιτηθώ για να μπορώ και πιο ελεύθερα να εκφράζομαι και να εκπροσωπώ τους συναδέλφους μου». Παραμένοντας, δηλαδή, εν ενεργεία στέλεχος της ΝΔ ο κ. Κορκίδης θεωρεί ότι του είναι αδύνατο να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των συναδέλφων του, τα οποία θίγονται καίρια από την κυβερνητική πολιτική: «Η κοροϊδία έχει ξεπεράσει κάθε υπομονή από την πλευρά των μικρομεσαίων και των εμπόρων», δήλωσε, και κατήγγειλε ότι η κυβερνητική πολιτική για το ωράριο των καταστημάτων δείχνει ότι «επικράτησε το ΔΝΤ και όχι η ελληνική αγορά» στο σχεδιασμό για την επίλυση μιας υπαρκτής διαφοράς ανάμεσα σε μια κοινωνική ομάδα και τις απαιτήσεις μιας μνημονιακής πολιτικής.
Η προγραφή του εμποράκου
Και δεν αρκέστηκε σ’ αυτό. Προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα εκτιμώντας ότι η κυβερνητική απόφαση σημαίνει μετάθεση της στήριξης από την πλευρά των «μικρομεσαίων και των εμπόρων» προς την πλευρά των πολυεθνικών μεγαθηρίων: «Στόχος είναι να συγκεντρωθεί το εμπόριο σε πέντε, έξι, δέκα μεγάλες επιχειρήσεις (…) αλλά με αυτό τον τρόπο θα κλείσουν οι περισσότερες μικρομεσαίες», δήλωσε.
Χωρίς απαιτήσεις επιστημονικής κοινωνικο-οικονομικής ανάλυσης ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ περιγράφει τα στοιχεία μιας ταξικής σύγκρουσης που προκαλεί και μια αμφισβήτηση στο πεδίο της πολιτικής εκπροσώπησης: η ΝΔ στη διαμάχη αυτή όχι μόνο δεν μπορεί να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα των μεσοστρωμάτων, αλλά τοποθετείται, κατά την εκτίμηση των εκπροσώπων τους, με την πλευρά των αντίθετων προς τα δικά τους συμφερόντων, με την πλευρά των «πέντε, έξι, δέκα μεγάλων επιχειρήσεων».
Από τη φύση τους τα μεσοστρώματα μετεωρίζονται ακόμα και τις στιγμές της οξύτατης κρίσης, που απειλεί να τα εξοντώσει. Αυτή τη φορά, όμως, υπάρχει κι ένα ακόμα στοιχείο που δείχνει ότι η εμπιστοσύνη που είχαν ως τώρα στους «μεγάλους αδελφούς», τους μεγαλοαστούς, αρχίζει να κλονίζεται σοβαρά: η ΕΣΕΕ, μαζι με τη ΓΣΒΕΕ, ως εκπρόσωπο εργοδοτών, συμφώνησαν με τους εκπροσώπους των υπαλλήλων τους, την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων, να καταθέσουν από κοινού προσφυγή στο ΣτΕ για την ακύρωση της υπουργικής απόφασης που «ανοίγει τα μαγαζιά της Κυριακές, για να κλείσει τους μαγαζάτορες φυλακή», σύμφωνα με το γνωστό σύνθημα.
Με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις
Εκ πρώτης όψεως, μπορεί κάποιος να πει ότι πρόκειται για μια προβληματική πολιτική «ταξικής συνεργασίας», που βάζει σε δύσκολη θέση τους μισθωτούς και τους εμφανίζει ως υποστηρικτές των συμφερόντων των αφεντικών τους. Θα μπορούσε να είναι και έτσι. Μόνο που οι μικρομεσαίοι σήμερα δεν έχουν ελπίδα ανάνηψης. Φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται πια ότι το –μάλλον εγγύς– μέλλον τους είναι η οιονεί προλεταριοποίησή τους. Και προσπαθούν, καθυστερημένα, να περισώσουν ό,τι μπορούν.
Η «φυσική» τους αλλοτινή καταφυγή, το ΠΑΣΟΚ, έχει καταντήσει χειρότερος κι από τη ΝΔ εχθρός τους. Οι ηγέτες του είναι οπαδοί της φυσικής επιλογής: ο ισχυρότερος ας επικρατήσει! Και ορισμένες φορές, καταλαμβανόμενοι από… μαρξιστικό οίστρο, μας διδάσκουν ότι έτσι είναι φυσικό να γίνεται, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της. Και η «πρόοδος» απαιτεί θυσίες. Και ανθρωποθυσίες.
Όταν οι κλασικοί του μαρξισμού μιλούσαν για αγοραίο εκχυδαϊσμό, κάτι τέτοια θα είχαν στο νου τους. Η «πρόοδος» όπως την αντιλαμβάνονται οι οπαδοί του νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού», είναι στηριγμένη επί πτωμάτων. Στο πέρασμά της ξέρει να αφήνει πίσω ερείπια όχι μόνο κεφαλαιακά, αλλά και ανθρώπινα: παράπλευρες απώλειες τις ονομάζουν.
Ανθρώπινο μέλλον
Και ο ΣΥΡΙΖΑ τι θέλει; Να σταματήσει αυτή την εξέλιξη, να ανακόψει τη φορά των πραγμάτων, να μας γυρίσει πίσω… Με έναν τέτοιο δεξιότατο λαϊκισμό θα έχετε ακούσει συχνά να προσπαθούν να θολώσουν τα νερά και να κοιμίσουν τους προγραμμένους μικρομεσαίους με την υπόσχεση ότι θα φυλάξουν και γι’ αυτούς ένα κομματάκι μέλλον τα θηριώδη μονοπώλια.
Και να ήθελε η Αριστερά να ανακόψει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, τη συσσώρευση και τη συγκέντρωση παραγωγικού δυναμικού, δεν θα μπορούσε. Εκείνο που μπορεί, όμως, και οφείλει να κάνει, είναι να αποσπάσει τη διαχείριση και την καθοδήγηση της τάσης αυτής από τα χέρια του απάνθρωπου κεφαλαίου και να την παραδώσει στα ίδια τα υποκείμενα της παραγωγικής διαδικασίας. Να κάνει τη διαδικασία αυτή ανθρώπινη, δηλαδή ικανή να παίρνει υπόψη της τις ανάγκες των ανθρώπων και όχι των κερδοσκόπων. Ικανή να μετατρέπει τον πόνο και το φόβο των ανθρώπων για το μέλλον τους σε αίσθημα αισιοδοξίας για μια ασφαλή μετάβαση από τη σημερινή κρίση στην υπέρβαση των αιτίων που την προκαλούν.
Με ένα τέτοιο προσανατολισμό στην πολιτική του ο ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί και τις έωλες κατηγορίες για επιστροφή στο φαύλο παρελθόν να στομώσει, και στους απελπισμένες σήμερα μικρομεσαίους να δείξει την προοπτική ένταξης σ’ ένα ανθρώπινο μέλλον, όπου κανείς δεν θα χρειάζεται να νοσταλγεί το παρελθόν του. Και για να εκπληρώσει αυτό το καθήκον, δεν χρειάζεται να απευθυνθεί σε κανέναν παλιό πολιτικό εκπρόσωπο των άλλοτε «μη προνομιούχων». Χρειάζεται να εκπροσωπήσει ο ίδιος πολιτικά τις προσδοκίες τους για κατάργηση των προνομίων και την ανάκτηση της δικαιοσύνης, της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης.
Χ. Γεωργούλας
απο - Η Εποχη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου