Η αναστάτωση στις παγκόσμιες χρηματαγορές σηματοδοτεί την απαρχή μιας μεγάλης ύφεσης. Μια τεράστια οικονομική κρίση, που οφείλονταν στα ιδιωτικά χρέη και ανοίγματα, οδήγησε σε μια κρίση δημοσίου χρέους εξαιτίας της προσπάθειας των κυβερνήσεων να μην επαναληφθεί ένα νέο κραχ. Η ανάκαμψη που ακολούθησε όμως ήταν αναιμική, και λίαν οδυνηρή για πολλές
αναπτυγμένες οικονομίες.
Σήμερα έχουμε έναν συνδυασμό υψηλής τιμής του πετρελαίου και των εμπορεύσιμων αγαθών, αστάθεια στη Μ. Ανατολή, σεισμό και τσουνάμι στην Ιαπωνία, κρίση χρέους στην ευρωζώνη, και δημοσιονομικά προβλήματα στην Αμερική. Όλα αυτά συντελούν στην αύξηση της αποφυγής ρίσκων.
Οικονομικά, οι ΗΠΑ, η ευρωζώνη, η Βρετανία, και η Ιαπωνία, δουλεύουν στο ρελαντί. Ακόμη και οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες αγορές (Κίνα, Ασία, και Λατινική Αμερική), καθώς και οι οικονομίες που βασίζονται στις εξαγωγές (Γερμανία, Αυστραλία), αισθάνονται μια οξεία επιβράδυνση.
Μέχρι πέρσι, οι πολιτικοί μπορούσαν να εμφανίζουν κάποιον λαγό μέσα από το καπέλο τους, για να επαναφέρουν τις τιμές, και να προκαλέσουν οικονομική ανάκαμψη. Τα δημοσιονομικά κίνητρα, τα πολύ χαμηλά επιτόκια, οι δυο γύροι της ποσοτικής χαλάρωσης, η απομόνωση του κακού χρέους, και τα τρισεκατομμύρια δολάρια σε διασώσεις και παροχή ρευστότητας στις τράπεζες. Οι πολιτικοί τα έχουν δοκιμάσει όλα. Τώρα όμως, τους τελείωσαν οι λαγοί. Η δημοσιονομική πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα φρενάρει την ανάπτυξη στην ευρωζώνη και στη Βρετανία. Ακόμη και στις ΗΠΑ, σε όλα τα επίπεδα διοίκησης, μειώνονται οι δαπάνες και οι μεταφορές χρημάτων. Πολύ σύντομα θα δούμε και αύξηση των φόρων.
Ένας νέος γύρος τραπεζικών διασώσεων είναι πολιτικά ανεπιθύμητος, και οικονομικά μη πραγματοποιήσιμος. ΟΙ περισσότερες κυβερνήσεις, ειδικά στην Ευρώπη, είναι σε τόσο άσχημη κατάσταση, που δεν έχουν χρήματα για να διασώσουν τις τράπεζες, ακόμη κι αν το ήθελαν. Και μάλιστα, η οικονομική τους κατάσταση είναι αυτή που πυροδοτεί τους φόβους για τη κατάσταση του τραπεζικού τομέα, ο οποίος έχει στα χέρια του όλα τα επίφοβα κρατικά «χαρτιά».
Ακόμη και η νομισματική πολιτική δεν μπορεί να βοηθήσει. Η ποσοτική χαλάρωση περιορίζεται από τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη και στο Η.Β. Η αμερικανική Federal Reserve μπορεί να ξεκινήσει έναν τρίτο γύρο ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά αυτό θα είναι πολύ λίγο. Οι προηγούμενες προσπάθειες απέφεραν ανάπτυξη μόλις 3% για το τρίμηνο. Στη συνέχεια έπεσε στο 1% στο πρώτο μισό του 2011. Μια τρίτη προσπάθεια θα είναι μικρότερη, και δεν θα έχει κάποιο αποτέλεσμα.
Η υποτίμηση του νομίσματος δεν αποτελεί μια εφικτή επιλογή για όλες τις αναπτυγμένες οικονομίες. Όλες χρειάζονται ένα πιο αδύναμο νόμισμα, και καλύτερο εμπορικό ισοζύγιο για να πετύχουν την ανάπτυξη, αλλά δεν μπορούν όλες να το κάνουν συγχρόνως. Για αυτό, η εξάρτηση από την νομισματική ισοτιμία προκειμένου να πετύχεις στο εμπορικό σου ισοζύγιο, δεν μπορεί να σου αποφέρει κάποιο κέρδος.
Προς το παρόν, αναμένονται νομισματικοί πόλεμοι, με την Ελβετία και την Ιαπωνία να έχουν ήδη αρχίσει τις πρώτες αψιμαχίες, ενώ αναμένονται κι άλλοι. Εν τω μεταξύ, στην ευρωζώνη, η Ισπανία και η Ιταλία κινδυνεύουν να χάσουν τη πρόσβαση τους στις αγορές, ενώ αυξάνονται και οι πιέσεις προς τη Γαλλία. Η Ισπανία και η Ιταλία είναι πολύ μεγάλες για να πέσουν, αλλά και πολύ μεγάλες για να σωθούν. Προς το παρόν, η ΕΚΤ θα αγοράσει τα ομόλογά τους , παίζοντας το ρόλο της γέφυρας με τον νέο μηχανισμό σταθερότητας EFSF. Αν όμως οι δυο αυτές χώρες αποκλειστούν από τις αγορές, τα €440 δισ του μηχανισμού, θα στερέψουν έως το τέλος του χρόνου.
Στη συνέχεια, αν δεν τριπλασιαστεί το κομπόδεμα του EFSF, κάτι που η Γερμανία δεν θέλει, η μόνη λύση θα είναι η οργανωμένη και με το ζόρι αναδιάρθρωση του ισπανικού και ιταλικού χρέους, όπως έγινε και στην Ελλάδα. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει κάτι παρόμοιο με τα χρέη των ανήμπορων τραπεζών. Έτσι, οι μειώσεις των χρεών θα είναι απαραίτητες εφόσον τα κράτη δεν μπορούν να αναπτυχθούν, ή να βγουν από τη κρίση χρέους τους.
Ο Μαρξ είχε εν μέρει δίκιο όταν έλεγε πως η παγκοσμιοποίηση, και η αναδιανομή του πλούτου και του εισοδήματος από την εργασία προς το κεφάλαιο, θα οδηγούσε τον καπιταλισμό στην αυτοκαταστροφή (αν και η άποψή του ότι ο σοσιαλισμός θα ήταν καλύτερος αποδείχθηκε λάθος). Οι επιχειρήσεις απολύουν επειδή δεν υπάρχει ζήτηση. Οι απολύσεις όμως, κατεβάζουν το εισόδημα, αυξάνουν την ανισότητα, και μειώνουν στο τέλος και τη ζήτηση.
Οι πρόσφατες λαϊκές διαδηλώσεις, στη Μ. Ανατολή, στο Ισραήλ, στην Αγγλία, και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια στη Κίνα (και σε λίγο παντού), έχουν κοινό παρονομαστή την ανισότητα, τη φτώχια, την ανεργία, και την απελπισία. Ακόμη και η παγκόσμια μεσαία τάξη σφίγγεται από παντού.
Για να επιτευχθεί η σωστή λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, θα πρέπει να επιστρέψουμε σε μια ισορροπία μεταξύ αγορών, και κοινωνικών αγαθών. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να απομακρυνθούμε τόσο από το Αγγλοσαξονικό μοντέλο του laissez-faire και των voodoo economics, όσο και από το ευρωπαϊκό μοντέλο των ελλειμμάτων του κοινωνικού κράτους. Και τα δυο αυτά μοντέλα απέτυχαν.
Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι η δημιουργία θέσεων απασχόλησης μέσω δημοσιονομικών κινήτρων με στόχο τη παραγωγική επένδυση σε υποδομές. Επίσης χρειάζεται ένα προοδευτικό μοντέλο φορολόγησης, κάποια βραχυπρόθεσμα δημοσιονομικά κίνητρα με μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη δημοσιονομική πειθαρχία, και ως τελευταία λύση ανάγκης η στήριξη των νομισματικών αρχών ώστε να αποφευχθούν τα καταστροφικά bank runs. Τέλος, χρειάζεται να μειωθεί το χρέος των χρεοκοπημένων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ενώ χρειάζεται και μια πιο αυστηρή επίβλεψη και ρύθμιση του «τρελαμένου» οικονομικού συστήματος, διαλύοντας τις «πολύ μεγάλες για να αποτύχουν» τράπεζες, και τα τραστ των ολιγοπωλίων.
Με τον καιρό, οι αναπτυγμένες οικονομίες θα πρέπει να επενδύσουν στο ανθρώπινο κεφάλαιο, στην κατάρτιση, και στα δίχτυα ασφαλείας ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα και ο ανταγωνισμός, που θα προσφέρει πλούτο μέσα σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Η εναλλακτική λύση θα ήταν κάτι ανάλογο της δεκαετίας του 1930, ατέλειωτη στασιμότητα, κρίση, νομισματικοί και εμπορικοί πόλεμοι, έλεγχοι κεφαλαίου, χρεοκοπίες κρατών, και πελώρια κοινωνική και πολιτική αστάθεια.
http://www.project-syndicate.org/commentary/roubini41/English
Απόδοση:S.A.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου