Πριν την κάλπη, μέρος A & Β του Γιάνη Βαρουφάκη

Με την Κυριακή να πλησιάζει καλπάζοντας, κι όλους (πολύ σωστά) να εκφράζουν απόψεις για εκείνους που ζητούν την ψήφο μας, είπα να γράψω κι εγώ δύο λόγια επ’ αυτού, υπό το πρίσμα των δύο ετών Κρίσης που μας οδήγησαν σε τούτες τις πρόωρες εκλογές. Στο Μέρος Α’,  αναφέρομαι στα τρία ψέμματα ΠΑΣΟΚ-ΝΔ. Και στο Μέρος Β’, θα καταπιαστώ με τους «μικρούς»...

Το τριπλό ψέμα των «μεγάλων»

Το 1ο Ψέμα (Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου για το Μνημόνιο 1): 

- Δεν είχαμε άλλη επιλογή

- Δεν διαθέταμε διαπραγματευτικό χαρτί

- Αναγκαστήκαμε να δηχθούμε ένα πικρό φάρμακο για να σώσουμε τον ασθενή

Από τον Δεκέμβριο του 2009, η κυβέρνηση γνώριζε ότι το κράτος είχε πτωχεύσει. Κι όμως. Ξόδεψε ενάμιση χρόνο προσποιούμενο ότι επρόκειτο για κρίση ρευστότητας που μπορεί να υπερνικηθεί με ένα τεράστιο, ακριβό δάνειο το οποίο μάλιστα το πήρε υπό την προϋπόθεση ότι θα συρρικνώσει το εθνικό εισόδημα (το ΑΕΠ), από το οποίο θα έπρεπε να

αποπληρωθούν (νέα και παλαιά) δάνεια!

Όλο το διάστημα 2010 μέχρι τα τέλη του 2011, όποιος τολμούσε να πει την αλήθεια (ότι το χρέος αυτό δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί και πρέπει να κουρευτεί) κατηγορείτο ως εθνοπροδότης, ανεύθυνος, δημοκόπος που προσπαθεί να χαΐδέψει τα αυτιά των πολιτών που αρνούνται ότι χρειάζεται σκληρή δουλειά κ.ο.κ.

Τον Ιούνιο του 2011 η ίδια η ΕΕ αποδέχθηκε ότι το κράτος μας πτώχευσε, και συνεπώς το χρέος έπρεπε να κουρευτεί. Κάπου εκεί αποπέμφθηκε ο κ. Παπακωνσταντίνου, ο υπουργός του «όπου νάναι θα βγούμε στις αγορές», και δρομολογήθηκε, υπό τον κ. Βενιζέλο, το κούρεμα.  Σήμερα, οι κ.κ. Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου παραδέχονται ότι το κράτος είχε πτωχεύσει από τα τέλη του 2009 αλλά υποστηρίζουν την πολιτική τους λέγοντας ότι: (α) το Μνημόνιο 1 ήταν μονόδρομος, (β) οδήγησε την Ευρώπη να δημιουργήσει έναν Μηχανισμό Στήριξης των δοκιμαζόμενων χωρών της ευρωζώνης, και (γ) μας έβαλε στον σωστό δρόμο που, αν και κακοτράχυλος, θα μας βγάλει από την στενωπό εν καιρώ.  Και οι τρεις ισχυρισμοί είναι πέρα για πέρα αναληθείς. Επιτρέψτε μου να εστιάσω στον πρώτο: Ότι η κυβέρνηση δεν είχε εναλλακτική. Ότι δεν μπορούσε να διαπραγματευτεί επειδή δεν διέθετε κάποιο «χαρτί» που να μπορεί πειστικά να χρησιμοποιήσει. (*)

Είναι αλήθεια ότι τον Γενάρη του 2010 τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Το πρωτογενές έλλειμμα που αντιμετώπιζε η χώρα ατενίζοντας το 2010 ανερχόταν (όπως αποδεικνύεται από τα επίσημα στοιχεία) στα €9,65 δις (συμπεριλαμβάνοντας τα χρέη των νοσοκομείων κλπ, που η ΝΔ κρατούσε «μυστικά» προ του 2009), όταν τα δημόσια έσοδα μόλις έφταναν τα €53,93 δις. Και σαν να μην έφτανε αυτό, το δημόσιο έπρεπε να βρει άλλα... €55,39 για να καλύψει τόκους και χρεολύσια (μακρομεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα) σε μια εποχή που η ύφεση είχε αρχίσει να «δαγκώνει». Μία κατάσταση πραγματικά τραγική, την οποία κανείς μας δεν δικαιούται ούτε να υποβαθμίζει ούτε και να την «χρεώνει» στην τότε ηγεσία Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου.

Εκείνη την στιγμή, η κυβέρνηση έκρινε (σωστά) ότι πρέπει να ζητήσει βοήθεια από την Ευρώπη. Αμέσως προσέκρουσε στον σκόπελο μιας Γερμανίας που αρνείτο τα πάντα και που για να εγκρίνει, εν τέλει, την δανειακή στήριξη επέβαλε όρους που και ένα μικρό παιδί μπορούσε να δει ότι θα οδηγούσαν την χώρα, με μαθηματική ακρίβεια, πιο βαθειά στην μαύρη τρύπα της πτώχευσης (καθώς το χρέος θα αυξανόταν και το εθνικό εισόδημα θα συρρικνωνόταν) – όπερ και εγένετο. Θέση μου, από τότε που άρχισα να γράφω στο protagon, ήταν ότι, στις αρχές του 2010, η κυβέρνηση έπρεπε να παρουσιάσει στην Ευρώπη το εξής τελεσίγραφο:

Είτε η ΕΕ εγκρίνει ένα Σύστημα Στήριξης για όλη την ευρωζώνη που να γεννά βάσιμες ελπίδες να διασωθεί η συνολική κατάσταση (δεδομένου ότι η Κρίση που μόλις ξεκινούσε στην Ελλάδα φαινόταν, από τότε, ότι θα επεκτεινόταν από την Ελλάδα σε πολλές άλλες χώρες), είτε η Ελλάδα, με λύπη, προχωρά άμεσα σε ετήσια αναβολή πληρωμών σε ξένους δανειστές (ουσιαστικά, στις Γαλλικές και Γερμανικές τράπεζες) – συνεχίζοντας να καταβάλει κανονικά τα τοκοχρεολύσιά της στα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία, στις ελληνικές τράπεζες και σε όλους τους ιδιώτες-ομολογιούχους.

Αυτό ήταν το διαπραγματευτικό χαρτί που είχε και έπρεπε να έχει χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση ώστε πραγματικά να διασώσει την χώρα και να βοηθήσει στην δημιουργία πραγματικού Συστήματος Στήριξης εντός της ευρωζώνης για την Ιρλανδία, την Πορτογαλία κλπ. (Κι αν με ρωτήσετε με τι θα έμοιαζε αυτός ο, κατ’ εμέ, πραγματικός μηχανισμός στήριξης, ή καλύτερα σύστημα στήριξης, την απάντηση θα την βρείτε δημοσιευμένη μέσα από αυτές τις σελίδες)

Πολλοί, με πρώτο και καλύτερο το δίδυμο Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου, χαρακτήρισαν εκείνη την προτεινόμενη (από του λόγου μου) στρατηγική «μπλόφα» υψηλού κινδύνου (**). Δεν ήταν όμως μπλόφα. Ακριβώς το αντίθετο θα ήταν. Ας εξηγηθώ: Μπλοφάρει κάποιος όταν προσποιείται ότι έχει ένα χαρτί που δεν έχει (π.χ. άσσο όταν έχει 7άρι). Όταν μπλοφάρεις και ο αντίπαλος σου πει «τα βλέπω τα χαρτιά σου», εξ ορισμού βρίσκεσαι σε χειρότερη κατάσταση από εκείνη στην οποία θα ήσουν αν δεν είχες μπλοφάρει (και, τότε, μετανιώνεις την μπλόφα σου). Να γιατί η πιο πάνω στρατηγική δεν θα ήταν μπλόφα: Επειδή η Ελλάδα  σήμερα θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση είτε η στρατηγική εκείνη πετύχαινε τον στόχο να αλλάξει τα μυαλά της κας Μέρκελ είτε όχι. Να το πω απλά: Και να μην τρόμαζε τους Ευρωπαίους αρκετά ώστε να εγκαταλείψουν  αμέσως τις μνημονιακές ανοησίες (οι οποίες εξέθρεψαν την Κρίση σε όλη την Ευρώπη), η ελληνική κοινωνική οικονομία θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση σήμερα από αυτή που βρίσκεται επειδή οι  Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου θεώρησαν μονόδρομο το Μνημόνιο που τους προσέφεραν. Ας είμαι όμως πιο επακριβής:

Αν η κυβέρνηση τελικά αναγκαζόταν να εφαρμόσει την πιο πάνω απειλή, θα ετίθετο εκτός αγορών (όπως και ετέθη τον Μάιο του 2010) και θα έπρεπε να επιβιώσει χωρίς δανεικά από την τρόικα. Αυτό θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να εξοικονομήσει περί τα €20 δις (για το 2010) με τα οποία: (α) να αποπληρώσει (στο ακέραιο) τα ομόλογα και τους τόκους που χρωστούσε σε ελληνικές τράπεζες, στα ασφαλιστικά ταμεία και στους ιδιώτες-ομολογιούχους (ποσό περίπου €10,92 δις, περί το 30% του συνολικού οφέλους του 2010) και (β) να καλύψει τα περίπου €9,6 δις του πρωτογενούς ελλείμματος της χώρας. Από που θα προέρχονταν αυτά τα €20 δις, ώστε η απειλή προς την Ευρώπη να μην είναι μπλόφα; Από αυτά, περί τα €6 δις θα προέρχονταν από την μείωση των λειτουργικών δαπανών του δημοσίου, υπερωριών, συμμετοχών των ημετέρων σε επιτροπές, επιχορηγήσεων ΟΤΑ, ΝΠΔΔ, εξοπλιστικών προγραμμάτων κ.ο.κ. Μένουν κάτι παραπάνω από €14 δις. Αυτά μπορούσαν κάλλιστα να εξασφαλιστούν με δύο κινήσεις – μία εσωτερικού δανεισμού και μία εξοικονόμησης μισθών και συντάξεων χωρίς καμία περικοπή στα χαμηλά εισοδήματα:

(Α) Εσωτερικός δανεισμός: Τα φορολογικά έσοδα ανέρχονται στα €51 δις για το 2010 και λίγο λιγότερα (λόγω ύφεσης) το 2011. Αν το 2010 το κράτος, στο πλαίσιο ενός καλο-διαφημισμένου σχεδίου έκτακτης ανάγκης, πρόσφερε στους φορολογούμενους την δυνατότητα (μερικής) προπληρωμής φόρου του 2011 (άμεσων φόρων αλλά και ΦΠΑ) εντός του 2010 (με όποιο ποσό επέλεγε ο κάθε φορολογούμενος) με την νομοθετημένη υπόσχεση μείωσης του φόρου του 2011 κατά το 20% του ποσού προπληρωμής, είναι σίγουρο ότι πολλοί φορολογούμενοι, αντί να τραβάνε τα χρήματά τους από τις τράπεζες και να τα κρύβουν στο μαξιλάρι, θα έκαναν χρήση αυτού του δικαιώματος να «ξεμπερδεύουν» με φόρους της επόμενης χρονιάς – κάτι που, ουσιαστικά, ισοδυναμούσε με επιτόκιο της (άπιαστης) τάξης του 20%.

Αν κρίνουμε από τα δεκάδες δις που ο κόσμος απέσυρε από τις τράπεζες το 2010, και το γεγονός ότι, έτσι κι αλλιώς, το 2011 καταβλήθηκαν €50 δις φόροι, θεωρώ πως ένα πολύ μεγάλο μέρος των €14 δις που χρειαζόταν το κράτος για να τα βγάλει πέρα το 2010 (χωρίς δάνεια από την τρόικα) θα είχαν βρεθεί μέσω αυτού του συστήματος εσωτερικού δανεισμού.

Έστω όμως ότι δεν βρίσκονταν όλα και απέμεναν άλλα €Χ δις. Που θα τα έβρισκε το κράτος; Θα τα έβρισκε από την από-πάνω-προς-τα-κάτω μείωση μισθών και συντάξεων:

(Β) Από-πάνω-προς-τα-κάτω μείωση μισθών και συντάξεων:  Παίρνουμε τον μεγαλύτερο μισθό και την υψηλότερη σύνταξη και τα κατεβάζουμε στο επίπεδο του δεύτερου μεγαλύτερου μισθού και της δεύτερης πιο υψηλής σύνταξης. Κατόπιν παίρνουμε αυτούς τους δύο μισθούς, και τις δύο συντάξεις, και τα κατεβάζουμε στο επίπεδο του τρίτου μεγαλύτερου μισθού και της τρίτης πιο υψηλής σύνταξης. Συνεχίζουμε έως ότου εξοικονομίσουμε τα €Χ δις που μας λείπουν. Τόσο απλά.

Να πως το πιο πάνω τελεσίγραφο αποκτά πειστικότητα και ξεφεύγει από την σφαίρα της μπλόφας. Στο άκουσμά του, η Γερμανία, η ΕΚΤ και ιδίως οι γερμανο-γαλλικές τράπεζες θα κατανοούσαν ότι έχουν να χάσουν πολύ περισσότερα οι ίδιοι παρά η Ελλάδα από την εφαρμογή αυτής της πολιτικής. Θα μου πείτε: Κι αν στήλωναν τα ποδάρια; Αν δεν ενέδιδαν; Τι θα γινόταν; Η απάντηση είναι απλή: Η χώρα θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση το 2011 από εκείνη στην οποία βρέθηκε μετά το Μνημόνιο. Το κούρεμα του χρέους θα ήταν μεγάλο αλλά και θα είχε γίνει μια ώρα αρχύτερα (ρίχνοντας το χρέος στα €100δις) και, αυτό έχει σημασία, δεν θα αφορούσε ούτε τους ιδιώτες-ομολογιούχους ούτε τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε καν τις ελληνικές τράπεζες. Παράλληλα, η ύφεση δεν θα χτύπαγε κόκκινο καθώς κανένα από τα χαμηλά εισοδήματα δεν θα περικόπτετο.

Μένει το ζήτημα των τραπεζών. Αν και τα ομόλογά τους δεν θα κουρεύονταν, η ΕΚΤ μάλλον δεν θα δεχόταν πλέον τα ομόλογα του δημοσίου ως εχέγγυα για παροχή ρευστότητας. Σωστό. Όμως η ΕΚΤ δεν θα τόλμαγε να μην δέχεται όλους τους άλλους τίτλους που χρησιμοποιούν οι τράπεζές μας σήμερα για να αντλούν ρευστό (πχ. στεγαστικά δάνεια). Αν το έκανε, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα θα κατέρρεε εν μία νυκτί. Έτσι κι αλλιώς όμως, αν η ελληνική κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει αυτή την διαπραγματευτική στρατηγική, οι ξένες τράπεζες (μαζί με τους αμερικανούς) θα είχαν πέσει πάνω στην κα Μέρκελ και στον κ. Σαρκοζύ να αναθεωρήσουν άρδην την απόφασή τους να «πνίξουν» ολόκληρη την Περιφέρεια στην Ύφεση.

Εν κατακλείδι, το 2010 η κυβέρνηση, παρόλη την αντικειμενικά τραγική κατάσταση που αντιμετώπιζε, και διαπραγματευτικό χαρτί είχε, και εναλλακτική επιλογή είχε, και δεν αντιμετώπιζε σε καμία περίπτωση μονόδρομο. Απλά, το δίδυμο Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου ενδιαφέρονταν πολύ περισσότερο να είναι τα χαϊδεμένα παιδιά των «ισχυρών» παρά να διαπραγματευτούν μια λύση που, τελικά, θα ήταν καλύτερη όχι μόνο για την Ελλάδα και, εν γένει, για την Περιφέρεια αλλά και για τους ίδιους τους «ισχυρούς». Έτσι, αντί για ένα πικρό αλλά θεραπευτικό φάρμακο, επέβαλαν στο ασθενικό ελληνικό κράτος το κόνιο του Μνημονίου.

Το 2ο Ψέμα (Βενιζέλου-Παπαδήμου για το Μνημόνιο 2-PSI): 

- Μειώσαμε το χρέος

- Το σταθεροποιήσαμε

- Σε τρία χρόνια βγαίνουμε από το μνημόνιο

Όταν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπέγραψε το Μνημόνιο 1, του οποίου βασικός στόχος ήταν η τιθάσευση του δημόσιου χρέους, το χρέος ανερχόταν στα €296 δις σε μια περίοδο που το ΑΕΠ, το εθνικό μας εισόδημα, ήταν περί τα €232 δις. Η πολιτική του Μνημονίου 1 ανέβασε το χρέος, μέσα σε ένα περίπου χρόνο, από τα €296 δις στα €360 δις ενώ, παράλληλα, μείωσε το ΑΕΠ από τα €232 δις στα €214 δις. Το κούρεμα, ακόμα και να αποφέρει μείωση €100 δις, μας κοστίζει τουλάχιστον νέα δάνεια των €30 δις (το κόστος επανακεφαλαιοποίησης, λόγω κουρέματος, των τραπεζών), με το χρέος να παραμένει στα... €290 δις, συν όλες τις  (σίγουρες) «αποκλίσεις» από τους στόχους  που θα έρθουν να το φουσκώσουν περισσότερο.

Έτσι, φέτος, μετά από δύο χρόνια κακουχιών, το χρέος παραμένει εκεί που ήταν όταν υπογράφτηκε το Μνημόνιο 1, με την εξής ειδοποιό διαφορά:  Ένα ΑΕΠ το οποίο, λόγω της Ύφεσης που προκάλεσαν τα Μνημόνια, το Μεσοπρόθεσμο, η ακολουθία μέτρων κλπ, σύντομα να πέσει κάτω των €200 δις. Αποδεχόμενος ο κ. Βενιζέλος, στο πλαίσιο της Συμφωνίας Μνημονίου 2 –PSI, τις εντολές της τρόικα για μειώσεις δαπανών κατά πολύ μεγαλύτερες από εκείνες που απαιτούνταν για την εξαφάνιση του πρωτογενούς ελλείμματος, επιτάχυνε το ρυθμό μείωσης του ΑΕΠ και έφερε μια ώρα αρχίτερα την νέα πτώχευση – που αυτή την φορά θα αφορά όχι τους τραπεζίτες αλλά το ευρωπαϊκό δημόσιο (και το ΔΝΤ) το οποίο μας δανείζει αποκλειστικά από το 2010. Ακόμα κι αν η Ύφεση λήξει φέτος, και αρχίσει μια αναιμική μεγέθυνση από το 2013 (πράγμα από δύσκολο έως αδύνατον), το 2020 το χρέος μας θα βρίσκεται πάνω από το 140% και η νέα πτώχευση θα είναι αναπόφευκτη! Ωραία μείωση χρέους επιτύχατε κ. Βενιζέλο. Συγχαρητήρια!

Το χειρότερο είναι ότι οι πιο πάνω υπολογισμοί δεν λαμβάνουν υπ’ όψη ότι θα χρειαστούμε κι άλλα, μεγάλα, δάνεια και για τα κουρεμένα ασφαλιστικά ταμεία και για την αποπληρωμή των νέων ομολόγων που το ΑΕΠ μας δεν θα μπορεί να καλύπτει (για αυτό άλλωστε τα spreads αυτών των νέων, υποτίθεται καλής ποιότητας ομολόγων δεν λένε να πέσουν κάτω από το... 20%).  Συνεπώς, όχι μόνο κ. Βενιζέλο δεν πρόκειται να μας βγάλετε από το Μνημόνιο 2 σε τρία χρόνια, όπως αφρόνως υπόσχεστε, αλλά, είναι απολύτως σίγουρο, αν σας ξανα-εκλέξουμε, τότε σύντομα (εντός μηνός, για την ακρίβεια) θα ετοιμάζεστε για το Μνημόνιο 3...

Το μόνο που μπορεί να σταματήσει αυτή την ξέφρενη πορεία μιας υπό τον κ. Βενιζέλο Ελλάδας προς τον (δυστυχώς μετακινούμενο προς τα κάτω) πάτο είναι στο μεταξύ να έχει καταρρεύσει ολόκληρη η ευρωζώνη, λόγω Ισπανίας και Γαλλίας. Τεράστιο, όντως, το κατόρθωμα του τ. Υπουργού Οικονομικών. (Κάπου εδώ πρέπει να απολογηθώ επί προσωπικού: Το 2007 είχα ψηφίσει Βενιζέλο στις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ. Μουτζώστε με σας παρακαλώ πολύ!)

Το 3ο Ψέμα (Σαμαρά για την «αντιμνημονιακή» πορεία και προοπτική): 

- Η στήριξη Παπαδήμου από την ΝΔ ήταν πράξη ευθύνης

- «Θα διαπραγματευτώ ένα καλύτερο μνημόνιο»

- Σε τρία χρόνια θα μειώσω την ανεργία στο μισό

Όταν τον περασμένο Νοέμβριο ο κ. Παπανδρέου «αυτοκτόνησε» προτείνοντας το γνωστό δημοψήφισμα (που θα είχε λογική μόνο είτε αν ο ίδιος συνιστούσε αρνητική ψήφο), ο κ. Σαμαράς βρέθηκε προ απροόπτου, αναγκαζόμενος να αποκαλύψει τι πραγματικά πίστευε για το Μνημόνιο πριν γίνει πρωθυπουργός. Το σχέδιό του, προφανώς, ήταν να κρατήσει αυτή την αποκάλυψη για μετά την πρωθυπουργοποίησή του.

Πράγματι, αν ο κ. Σαμαράς πίστευε αυτά που έλεγε εναντίον του Μνημονίου, προ του Νοεμβρίου, τον Νοέμβριο δεν υπήρξε κανένα νέο στοιχείο για να τον οδηγήσουν στο να αλλάξει την γνώμη του. Κανένα! Το αντίθετο μάλιστα: η επιταχυνόμενη ύφεση, η μείωση των φορολογικών εσόδων, η όλο και αυξανόμενη πίεση εκ μέρους της τρόικα για περαιτέρω περικοπές έπρεπε να χαλυβδώσουν την θέλησή του να αντισταθεί στο Μνημόνιο (νέο και παλαιό). Όμως κάτι τέτοιο προϋποθέτει ότι αυτή η θέληση ήταν υπαρκτή. Και για να είναι υπαρκτή έπρεπε να συνοδεύεται από μια ειλικρινή διάθεση διαπραγμάτευσης – δηλαδή, μια διάθεση να πράξει εκείνο που δεν έπραξε το δίδυμο Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου: να χρησιμοποιήσει μια απειλή, ένα τελεσίγραφο, σαν εκείνο που παρουσίασα πιο πάνω. Το γεγονός ότι ούτε που το σκέφτηκε να θέσει έναν τέτοιο όρο πριν στηρίξει τη κυβέρνηση Παπαδήμου αποδεικνύει αυτό που του καταλόγιζε το ΠΑΣΟΚ: ότι η αντίθεσή του στην κυβερνητική πολιτική ήταν εκ του πονηρού.

Συνεπώς, αντί για πράξη ευθύνης, η στήριξη της κυβέρνησης Παπαδήμου ήταν μια ουσιαστική ηθική και πολιτική επιβράβευση, επιβεβαίωση, της πολιτικής των Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου-Βενιζέλου. Ποτέ στην σύγχρονη ιστορία το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν προσέφερε ένα τόσο τρανό συγχωροχάρτι σε ένα τόσο ένοχο κυβερνών κόμμα, αποδεχόμενο την συνενοχή με σκοπό την (μετά τις κάλπες) μονοπώληση της... ενοχής.

Συμπερασματικά, ο κ. Σαμαράς απέδειξε πως την περίοδο Μαΐου 2010 – Νοεμβρίου 2011 είχε επενδύσει στην αντιμνημονιακή ρητορική όπως ακριβώς ο κ. Παπανδρέου είχε επενδύσει, το 2009, στο «λεφτά υπάρχουν»: ήταν κάτι που έλεγε για να γίνει πρωθυπουργός και το οποίο, κατόπιν, θα το ξεχνούσε με τον συνηθισμένο τρόπο που η εκλογική νίκη φέρνει την λήθη στο μυαλό των πολιτικών μας. Μόνο που τα πράγματα δεν του βγήκαν όπως το είχε σκεφτεί και αναγκάστηκε να φανερωθεί πριν αρκετοί εκλογείς πέσουν θύματα του ψεύδους του. Αποτέλεσμα είναι, παρά την κατάρρευση του ένοχου ΠΑΣΟΚ, η ΝΔ να κυμαίνεται σε ποσοστά χαμηλότερα από ποτέ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αναγκάζεται να επαναλαμβάνει τις κενότατες, κυνικότατες εξαγγελίες Βενιζέλου αλλάζοντας λίγο την φρασεολογία: εκεί που ο κ. Βενιζέλος λέει «σε τρία χρόνια θα σας βγάλω από το Μνημόνιο» ο κ. Σαμαράς αντιπαραθέτει το εξ ίσου αστείο «σε τρία χρόνια θα μειώσω την ανεργία στο μισό».

Επειδή αρνούμαι να πιστέψω ότι άνθρωποι που, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, κατάφεραν να αναρριχηθούν στην ηγεσία των δύο μεγάλων κομμάτων του τόπου μπορεί να πιστεύουν τόσο αστείες εξαγγελίες, καταλήγω στο ότι ψεύδονται. Και προτείνω να τους μαυρίσουμε όπως τους αξίζει.

Αύριο, στο Μέρος Β’, καταπιάνομαι με τα μικρότερα κόμματα. Και, με πόνο ψυχής, θα καταθέσω τι θα ψήφιζα (αν την Κυριακή ήμουν εκεί).

(*) Ως προς το (2), θα πω μόνο ότι ο Μηχανισμός αυτός (το EFSF) όχι μόνο Στήριξη δεν προσφέρει αλλά οδήγησε (λόγω της τοξικής του δομής) χώρες όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, σήμερα η Ισπανία, στον ίδιο πάτο που βρεθήκαμε κι εμείς. Για το (3), δείτε πιο κάτω, εκεί που αναφέρομαι στο 2ο ψέμα.

(**) Ο κ. Παπακωνσταντίνου μάλιστα, σε πρόσφατη συζήτησή μας (δείτε εδώ, στο 32ο λεπτό), είπε το εξής εκπληκτικό, αναφερόμενος στην πρότασή μου για ελληνικό τελεσίγραφο: «Η ελληνική ιστορία είναι γεμάτη από επεισόδια τύπου Χορού του Ζαλόγκου, Κούγκι, κι, έτσι, παρόμοιων εθνικών εξάρσεων που όμως οδήγησαν και στις μεγάλες καταστροφές...» Το πιάσατε; Η αντίσταση στην Οθωμανική τρομοκρατία, το Κούγκι, το Ζάλογκο, ίσως η ελληνική επανάσταση του 1821 ήταν... λάθος. Οδήγησαν σε εθνικές καταστροφές. Προφανώς είτε ο κ. Παπακωνσταντίνου είναι ανιστόρητος είτε θεωρεί πως η μόνη σωστή πολιτική είναι η υποταγή στις προσταγές των τυράννων. Τι να πει κανείς σε έναν τέτοιο πολιτικό ο οποίος, μάλιστα, βρέθηκε να κρατά το τιμόνι της χώρας στην πιο κρίσιμή της στιγμή!

Πριν από την κάλπη, Μέρος Β’

Διαβάζοντας τις προτάσεις των «μικρών»

Έχοντας «αφιερώσει» στα δύο μεγάλα κόμματα το Μέρος Α’ του παρόντος, κι έχοντας υποσχεθεί να αναφερθώ στους «μικρούς» σήμερα, αποφάσισα να διαβάσω προσεκτικά τα προγράμματά τους, προσπαθώντας (στον βαθμό που μπορώ) να τα δω με καινούργιο μάτι. Πριν αρχίσω την ανάγνωση, σκέφτηκα να επιλέξω μια σειρά από κριτήρια που θεωρώ σημαντικά. Κατέληξα στα εξής επτά:

1. Ποιότητα προεκλογικού προγράμματος. Αποφάσισα να μην την κρίνω ανάλογα με το κατά πόσο συμφωνώ ή διαφωνώ με αυτά που λέει αλλά ως προς την ποιότητά του, ως προς τον σεβασμό που δείχνει στον αναγνώστη που αποφασίζει να το διαβάσει για να κατατοπιστεί.

2. Κατανόηση της μακρο-οικονομικής φύσης της Κρίσης. Από τότε που ξέσπασε η Κρίση, σας έχω κουράσει αφάνταστα λέγοντας ότι, σε τέτοιες Κρίσεις, αυτό που είναι προφανώς η σωστή αντίδραση στο επίπεδο της επιχείρησης ή του νοικοκυριού αποτελεί ανόητη αντίδραση στο επίπεδο της μακρο-οικονομίας. Ότι, όταν σφίγγεις μόνο εσύ το ζωνάρι, μειώνονται τα ελλείμματά σου. Αν όμως το σφίγγει όλη η Ευρώπη, τότε τα ελλείμματα δεν μειώνονται (καθώς μειώνονται τα εισοδήματα όλων, την ώρα που τα χρέη παραμένουν τα ίδια, ή μεγαλώνουν λόγω τοκισμού).

3. Κατανόηση της Ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης. Όσοι με διαβάζετε γνωρίζετε την άποψή μου (η οποία θυμώνει πολλούς από εσάς) ότι ελληνική κρίση δεν υπάρχει. Η Κρίση είναι Ευρωπαϊκή, με ιδιαιτερότητες βεβαίως σε κάθε εθνική της έκφανση. Όποιο κόμμα δείχνει να μην το καταλαβαίνει αυτό, αγνοεί πως η σημερινή πολιτική της ΕΕ οδηγεί ολόκληρη την ευρωζώνη στον γκρεμό, και αρνείται ότι η κατάρρευση της ευρωζώνης θα μας στείλει όλους μαζί σε μια Δυστοπία, αυτό το κόμμα παίρνει από εμένα χαμηλό βαθμό.

4. Μεταρρυθμιστικές καινοτιμίες. Το ότι μια Συστημική Λύση στην Κρίση της Ευρωζώνης είναι απαραίτητη συνθήκη για να γλυτώσει κι η Ελλάδα δεν σημαίνει ότι είναι και ικανή. Αν δεν μεταρρυθμιστούμε, ακόμα και να σωθεί η Ευρώπη εμείς μπορεί κάλλιστα να γίνουμε για την Ήπειρό μας αυτό που είναι η Καλαβρία για την Ιταλία.

5. Φορολογικές μεταρρυθμίσεις. (Δεν νομίζω ότι χρήζει επεξήγησης αυτό το κριτήριο.)

6. Αίσθηση της απειλής για τον κοινωνικό ιστό της χώρας που φέρνει η Κρίση, αλλά και οι συνταγές αντιμετώπισής της.

7. Πολιτική και, εν γένει, φιλοσοφική στάση απέναντι στα δικαιώματα του ατόμου και των μειοψηφιών. Μόλις διάβασα ότι ο συνταγματολόγος Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θεωρεί πως το «υπέρτατο αγαθό» δίνει το δικαίωμα στο κράτος να επιβάλει, μέσω κρατικής βίας, την υποχρεωτική εξέταση πόρνης για το ιό του HIV και, περαιτέρω, το δικαίωμα του κράτους να δημοσιοποιεί την φωτογραφία της στα ΜΜΕ. Έφρηξα. Όχι μόνο για το συγκεκριμένο, αλλά επειδή δεν είναι παρά η κορυφή ενός ειδεχθούς παγόβουνου.

Καθώς διάβαζα τα προγράμματα των κομμάτων (μπορείτε να τα δείτε εύκολα πατώντας τον σύνδεσμο στους τίτλους τους ) και άκουγα στο Διαδίκτυο τις ομιλίες των αρχηγών τους, έπιασα τον εαυτό μου να τα βαθμολογεί ανά κριτήριο. Κάπως έτσι μου προέκυψε το πινακάκι που βλέπετε στην φωτογραφία. Σε καμία περίπτωση δεν λέω ότι οι βαθμοί μου (με άριστα το 10 και 5 την βάση) εμπεριέχουν αντικειμενικότητα. Μόνο ότι προσπάθησα. Νομίζω ότι θα ήταν ενδιαφέρον, και χρήσιμο, να κάνετε κι εσείς το ίδιο πριν την Κυριακή. Βοηθά την σκέψη μας, κρίνω, μια τέτοια διαδικασία. Επιτρέψτε μου, σε αυτό το σημείο, να σας εξηγήσω, εν συντομία, τους δικούς μου βαθμούς:

[Όπως θα δείτε, αναφέρομαι σε όλα τα κόμματα, με εξαίρεση το ΛΑΟΣ και την Χρυσή Αυγή – ασκώντας το δικαίωμά μου να κοιτάζω αλλού όταν στο οπτικό μου πεδίο εισέρχονται ρατσιστές και νεοναζί. Εκεί που σκεφτόμουν να πω δυό λόγια για το ΛΑΟΣ, διάβασα για την λυσσαλέα αντίθεσή του στο να δοθεί ελληνική υπηκοότητα στα παιδιά μεταναστών που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, σπούδασαν στην Ελλάδα και τίμησαν την ελληνική γλώσσα και κοινωνία πιο πολύ από τα «δικά» μας παιδιά. Οπότε, σιγή...]

Ανεξάρτητοι Έλληνες

Το κείμενο του προγράμματος βαθμολογείται ελαφρώς κάτω από την βάση (4). Αν και περιεκτικό, είναι τεράστιο σχετικά με την ουσία του. Οι μεταρρυθμίσεις που ευαγγελίζεται έχουν κάποια βάση αλλά εμφανίζονται περισσότερο ως κατάλογος παρά ως πραγματικές προτάσεις πολιτικής (4). Για τα φορολογικά, οι προτάσεις για τους συντελεστές, εν μέσω Κρίσης, δεν είναι κακές, χωρίς να απαντούν όμως στα βασικά ερωτήματα του κρατικού προϋπολογισμού (5). Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το πρόγραμμα του κόμματος πάσχει από μηδενική μακρο-οικονομική ωριμότητα (0) και από μία αντιμετώπιση της Ευρώπης που στέκει μόνο στον βαθμό που επιστρέψουμε στην δραχμή (καθώς μιλά για επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από την κρατικοποιημένη Τράπεζα της Ελλάδος) - χωρίς να αναφέρεται πουθενά αυτή η προοπτική στο πρόγραμμα. Ακόμα, δεν λείπουν οι αστείες (και επικίνδυνες) προτάσεις τύπου δημιουργίας CDO με βάση την προσδοκώμενη αξία των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων...

Δημιουργία Ξανά

Τα προγραμματικά κείμενα του νέου κόμματος βαθμολογούνται άνω της βάσης (6) αλλά, πρέπει να πω, είναι σαφώς υποδεέστερα του εντυπωσιακού λόγου του αρχηγού του κόμματος. Η Δημιουργία Ξανά με εντυπωσίασε όσον αφορά τα ατομικά και μειοψηφικά δικαιώματα (διεκδικώντας με αξιώσεις τον τίτλο φιλελεύθερου κόμματος) και  διαθέτει ενδιαφέρουσες προτάσεις (άσχετο αν διαφωνώ με κάποιοες από αυτές) ως προς τις μεταρρυθμίσεις, την φοροδιαφυγή, την κοινωνική αλληλλεγγύη, την καταπολέμιση του κράτους-εχθρού του πολίτη.

Λιγότερο εντυπωσιακή είναι η τάση της ΔΞ να λέει κάτι πολύ σωστό (π.χ. «οι μόνοι χώροι στους οποίους, αν εκφράσεις τις ιδέες σου, κινδυνεύει η σωματική σου ακεραιότητα είναι, σήμερα, οι χώροι των Πανεπιστημίων») αλλά αμέσως μετά να το αναιρεί προβάλλοντας πολιτικές που μόνο αποστροφή μου δημιουργούν (π.χ. πρόταση καθιέρωσης άτοκων φοιτητικών δανείων τα οποία θα αρχίσουν να αποπληρώνονται 2 χρόνια μετά την αποφοίτηση – δηλαδή, όταν ο απόφοιτος μπει στην... ανεργία).

Εκεί που η ΔΞ τα πήγε χάλια είναι στον τομέα της μακρο-οικονομικής ωριμότητας (π.χ.η πρόταση να «απαγορευτεί» το έλλειμμα συνταγματικά δείχνει πλήρη άγνοια του πως λειτουργεί μια μακρο-οικονομία) και ως προς την κατανόηση της ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης. Διαβάζοντας τα κείμενα της ΔΞ, και ακούγοντας τις συνεντεύξεις του αρχηγού της, δεν βλέπω ούτε μια αναφορά στην καταστροφική πορεία στην οποία βρίσκεται η Ήπειρός μας. Σαν η Ευρώπη να μην βιώνει την μεγαλύτερη κρίση της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποκαρδιωτικό!

Δημοκρατική Αριστερά

Διαβάζοντας το πρόγραμμα της ΔημΑρ ένιωσα συναισθήματα déjà vu: Ήταν σαν να διάβαζα το προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ του 2004 (κάτι που μπορώ να γνωρίζω καθώς είχα συμμετάσχει στην συγγραφή του). Απαράδεκτο για το 2012 (βαθμός 3). Επί της ουσίας, οι εξαγγελίες του κόμματος βαθμολογούνται πάνω από την βάση στα ζητήματα κοινωνικής συνοχής και ατομικών δικαιωμάτων. Στα ζητήματα της μακρο-οικονομίας και της Ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης, παίρνει την βάση καθώς φαίνεται να κατέχει τα... βασικά χωρίς όμως να έχει κάτι ενδιαφέρον να προσθέσει.

Δημοκρατική Συμμαχία

Πτωχό κείμενο, με χαμηλές επιδόσεις υπό το πρίσμα όλων των κριτηρίων, πέραν των ατομικών δικαιωμάτων όπου, ως κόμμα που πασχίζει να καθιερωθεί στον φιλελεύθερο χώρο, υιοθετεί. Ακόμα και στον τομέα του φορολογικού καθεστώτος, όπου θα περίμενε κανείς κάποια εμβάθυνση, τίποτα το σημαντικό δεν παρατηρούμε.

Δράση

Το καλύτερο κείμενο προεκλογικού προγράμματος ελληνικού κόμματος που έχω διαβάσει. Λιτό, περιεκτικό, αρκείται σε αυτά που το κόμμα κρίνει σημαντικά. Μπράβο στον συντάκτη του (9). Επί πλέον άριστα (10) στον τομέα των ατομικών δικαιωμάτων και της προστασίας των μειοψηφιών.

Πέραν τούτων, η Δράση καταθέτει και μια ενδιαφέρουσα ιδέα (αγγλοσαξονικής προέλευσης) ως προς το ασφαλιστικό: Μία σύνταξη (των 700 ευρώ) για όλους χωρίς καμία ασφαλιστική συνεισφορά. Όποιος θέλει μεγαλύτερη σύνταξη να συνάπτει συμβόλαια ιδιωτικής ασφάλισης. Το μεγάλο ατού αυτής της πρότασης είναι ότι (α) μειώνει αφάνταστα το εργασιακό κόστος χωρίς να μειώνει τον μισθό και (β) εξασφαλίζει ένα ελάχιστο εισόδημα σε όλους τους άνω των 67 πολίτες (τέρμα οι συντάξεις των 200 και των 300 ευρώ). Βέβαια, υπάρχουν και σωρεία αρνητικών: Τι θα κάνουμε με κάποιον συνταξιούχο που έχει δουλέψει σκληρά, κολλώντας άπειρα ένσημα, για να πάρει την σύνταξη των, π.χ., 1100 ευρώ. Θα του την κόψουμε στα 700; Δεν αποτελεί αθέτιση συμβολαίου αυτό εκ μέρους του κράτους; Δεν αποτελεί στάση πληρωμών; Σίγουρα.

Αν πιστεύουμε ότι στον Καιρό της Κρίσης κάποιες δεσμεύσεις πρέπει να τις αθετίσουμε για να πάμε μπροστά, να συμφωνήσω. Αλλά, κυρίες και κύριοι της Δράσης, πρώτα θα παραδεχθείτε εσείς ότι αυτό το σκεπτικό συνηγορεί στην αθέτηση δεσμεύσεων απέναντι στους κερδοσκόπους και τότε, και μόνον τότε, να συζητήσουμε την αθέτιση δεσμεύσεων απέναντι στον συνταξιούχο που σήμερα παίρνει πάνω από 700 ευρώ! Δεν είναι δυνατόν να στρέφετε στο πρόγραμμά σας κατά της «...αθέτηση(ς) των υποχρεώσεων μας στους πιστωτές ή σε άλλους («δεν πληρώνω»)» αλλά από την άλλη να κουρεύετε τις συντάξεις ανθρώπων κάποιοι εκ των οποίων ίδρωσαν, και πλήρωσαν με το παραπάνω, την σύνταξή τους. Δεν μπορείτε να μην έχετε πρόβλημα με το κούρεμα των ιδιωτών ομολογιούχων αλλά για τους πτωχευμένους τραπεζίτες να στέκεστε βράχος αρωγής και αλληλλεγγύης (αυτά όμως τα έχω ξαναπεί και δεν θα επανέλθω εδώ περαιτέρω).

Τέλος, έρχομαι στο θέμα της κατανόησης της μακροοικονομικής και Ευρωπαϊκής διάστασης της Κρίσης από την Δράση. Εκεί, ο βαθμός που της δίνω είναι, επιεικώς, μηδενικός. Διαβάζω στο πρόγραμμα: «Η έξοδος από αυτή τη συγκυρία θα γίνει μόνο μέσω της επιστροφής της επενδυτικής εμπιστοσύνης στη χώρα μας, ώστε να δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις, νέες θέσεις εργασίας, πραγματικός νέος πλούτος, βασισμένος σε μια ανταγωνιστική και παραγωγική οικονομία.» Σωστά. Και πως θα γίνει αυτό όταν το ελληνικό δημόσιο (με τις ευλογίες της Δράσης) προέβη σε μια νέα δανειακή σύμβαση με την τρόικα η οποία εγγυάται ένα νέο default, ένα νέο κούρεμα, αυτή την φορά στα δάνεια που έχουμε πάρει από την τρόικα; Ποιος σοβαρός επιχειρηματίας θα επενδύσει όταν τα spreads των νέων ομολόγων παραμένουν στο βαθύ κόκκινο, σηματοδοτώντας το νέο κούρεμα και τις νέες περιπέτειες που αυτό συνεπάγεται; Σιγή ιχθύος. Αν πράγματι η Δράση  περιμένει ότι οι επιχειρηματίες θα έρθουν να επενδύσουν, υπό το φάσμα νέου κουρέματος, επειδή μειώθηκε το κόστος εργασίας και απολύθηκαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι (έστω και με το 70% του μισθού τους για κάποιο χρονικό διάστημα), τότε θα μου επιτρέψετε να πω ότι, όσον αφορά το μακροοικονομικό κριτήριο, και το μηδέν πολύ είναι. Δεδομένου μάλιστα ότι δεν γίνεται καμία νύξη από την Δράση στην ευρωπαϊκή συγκυρία (λες και τα τεκταινόμενα στην Ισπανία δεν επιρρεάζουν τα δικά μας), ούτε και η παραμικρή πρόταση για το τι πρέπει να πράξει η Ευρώπη για να αναδομήσει το ευρω-σύστημα, άλλο ένα μηδέν προστίθεται στο σκορ της Δράσης (στην σειρά του πίνακα που αφορά την Ευρωπαϊκή διάσταση της Κρίσης).

Κοινωνική Συμφωνία

Η πρώτη πρόταση που αντίκρυσα στην ιστοσελίδα του κόμματος με χαροποίησε. Θα μπορούσα να την είχα γράψει ο ίδιος: «Το δίλημμα ευρώ ή δραχμή είναι ψευδεπίγραφο. Η συμμετοχή μας στο ευρώ είναι αδιαπραγμάτευτη. Είναι παραπλανητική και βαθύτατα συντηρητική η άποψη ότι αν διαπραγματευθούμε σκληρά, ότι αν  θέτουμε «κόκκινες γραμμές» στους δανειστές μας, τότε θα βγούμε από το ευρώ.» Γενικότερα, οι βαθμοί που έδωσα σε αυτά που διάβασα ήταν ικανοποιητικοί. Όμως, κι αυτό είναι ένα μεγάλο όμως, το εν λόγω κόμμα, πέραν αυτού του κειμένου, δεν υφίσταται (με εξαίρεση διο-τρία αξιόλογα στελέχη).

ΚΚΕ

Πρόκειται για κόμμα ευτυχισμένων ανθρώπων που δεν νιώθουν την ανάγκη να επικαιροποιήσουν το πρόγραμμά τους. Αν μπείτε στην ιστοσελίδα του θα δείτε ότι εκεί που λέει Πρόγραμμα η ημερομηνία καταχώρησης του κειμένου δίδεται ως 29η Μαΐου 1996! Δεν πρόκειται για αμέλεια, ή για λάθος. Προφανώς η ηγεσία του ΚΚΕ θεωρεί ότι δεν έχει να προσθέσει κάτι σε εκείνο το πρόγραμμα. Δεν συνέβη από τότε κάτι που να μην είχε προβλέψει η θεωρία του κόμματος, ώστε να χρειάζεται επικαιροποίηση. Η Κρίση των ημερών είχε προβλεφθεί, οπότε κανένα πρόβλημα. (Πόσο θα ήθελα να σκέφτομαι κι εγώ έτσι. Να μην χρειάζεται να βγάζω τα μάτια μου μελετώντας τις εξελίξεις – να κοιμάμαι και να ξυπνώ σίγουρος ότι η ζωή δεν είναι παρά μια αντανάκλαση των θεωριών μου για αυτήν...) [Σημ. Παρόλα αυτά, δίνω 8 στην μακροοικονομική κατανόηση στον βαθμό που ακόμα κι η παπαγαλία του μεγάλου Μαρξ προσδίδει στο ΚΚΕ έναν λόγο επί των μακρο-προβλημάτων του καπιταλισμού σαφώς ανώτερο πολλών άλλων κομμάτων που αγνοούν την διαφορά της μικρο-οικονομίας από την μακρο-οικονομία. Αυτό δεν είναι κομπλιμέντο για τον Περισσό αλλά μομφή για τους άλλους!]

Οικολόγοι-Πράσινοι

Ένα κόμμα παρεξηγημένο και αδίκως αγνοούμενο επί της πολιτικής σκηνής της χώρας. Το πρόγραμμά του αξιοπρεπέστατο (8), η ωριμότητά του για τα ευρωπαϊκά και τα μακρο-οικονομικά ζητήματα εφάμιλλη των καλύτερων (8), κοινωνικά ευαίσθητο (7) κλπ. Επι πλέον, είναι το μόνο κόμμα που δεν έχασε το δάσος κοιτάζοντας το δένδρο: συνέχισε, ως όφειλε, να μας προειδοποιεί για την... Άλλη Κρίση που ελλοχεύει και δηλητηριάζει το νερό, τον αέρα, τις τροφές των παιδιών μας. Κι όμως: Όλον αυτόν το καιρό, στην Εποχή της Κρίσης, απέτυχε στο να ακούγεται, στο να ωφεληθεί από την απόρριψη των κομμάτων εξουσίας. Για αυτό φταίει και το ίδιο.

ΣΥΡΙΖΑ

Ένα σκορποχώρι του οποίου το προγραμματικό κείμενο αντανακλά το ότι είναι... σκορποχώρι. Πραγματικά σας λέω ότι πάλεψα πολύ για να το διαβάσω. Κακογραμμένο και κουραστικό. Προφανώς γραμμένο όχι για να διαβάζεται αλλά με τρόπο που όλες οι φράξιες του ΣΥΡΙΖΑ να ικανοποιηθούν ότι πρόσφερε η κάθε μία την ανοησία της σε αυτό. Κι όμως, μέσα σε αυτό το αχούρι υπάρχουν διαμάντια. Αν και δεν έχει να μας πει τίποτα για σημαντικές μεταρρυθμίσεις (3), αν και τα περί φορολογίας είναι τετριμμένα (5), σε όλους τους άλλους τομείς έχει κάτι σημαντικό να προσφέρει. Πάνω από όλα, κατανοεί πως η κατάρρευση του ευρώ θα είναι πλήγμα για την ανθρωπότητα. Κατανοεί πως η λύση δεν θα έρθει μέσα από μια ηρωική έξοδο στην δραχμή. Αυτό έχει σημασία να το λέει και να το σπάζεται ένα κόμμα σαν τον ΣΥΡΙΖΑ.

(ΑνΕλ = Ανεξάρτητοι Έλληνες, ΔΗ = Δημιουργία Ξανά, ΔημΑρ = Δημοκρατική Αριστερά, Δρ = Δράση, ΚΣυμφ = Κοινωνική Συμφωνία, ΚΚΕ = ΚΚΕ (!), Οικ = Οικολόγοι–Πράσινοι, Συρ = ΣΥΡΙΖΑ)

Επίλογος

Αφού έκλεισε ο κύκλος της βαθμολόγησης, ακόμα δεν είχα καταλήξει τι ψηφίζω.

Από τα πιο πάνω κόμματα θα ήθελα να δω στην Βουλή μια σειρά από αυτά. Στον χώρο της νεοφιλελεύθερης παράταξης θα ήθελα να δω βουλευτές της Δράσης και (λιγότερο) της Δημιουργία Ξανά να κάθονται σε διπλανά έδρανα της Βουλής. Θέλω να ακούγονται στην Βουλή αυτές οι φωνές, ανεξάρτητα των έντονων διαφωνιών μου με αυτές. Φανταστείτε τι ωραία θα ήταν αυτά τα δύο κόμματα να αντικαταστήσουν την ΝΔ, το ΛΑΟΣ, μέρος του ΠΑΣΟΚ...

Από τα κόμματα της Αριστεράς, θα ήθελα να τα δω και τα τρία εκεί. Το κάθε ένα του με θυμώνει για εντελώς διαφορετικό τρόπο. Το ΚΚΕ, εξήγησα γιατί. Όμως ο κόσμος του ΚΚΕ πρέπει να εκπροσωπείται στο Κοινοβούλιο. Με τον καιρό μάλιστα μπορεί να γεννηθεί μια νέα ηγεσία στον Περισσό για την οποία ο Μαρξ δεν θα ντρεπόταν. Όσο για τα άλλα δύο (ΣΥΡΙΖΑ και ΔΗΜΑΡ) χαίρομαι που έχουμε αριστερά κόμματα που βάζουν τέλος στην ταύτιση της Αριστεράς με την εχθρότητα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι, το επαναλαμβάνω, σημαντικό αυτό. Είναι απαραίτητο, ώστε να μπορεί η Αριστερά να συμμετάσχει σε μια πανευρωπαϊκή κίνηση για επανασύσταση, σε ορθολογική βάση, των θεσμών της Ευρώπης οι οποίοι δεν άντεξαν το Κραχ του 2008 (με τα γνωστά, σημερινά, αποτελέσματα).

Οπότε, τι θα ψήφιζα; Πριν το πάρει το ποτάμι, να σας πω πώς θα ήθελα να ψήφιζα. Τι εκλογικό σύστημα θα ήθελα και τι θα έκανα αν το είχαμε θεσμοθετήσει: Θα ήθελα ο κάθε ψηφοφόρος να έχει δέκα ψήφους – τους οποίους να τους κατανέμει όπως θέλει μεταξύ των κομμάτων. Σε αυτή την περίπτωση θα έδινα στον ΣΥΡΙΖΑ 4 ψήφους, στους Οικολόγους 3, στην ΔΗΜΑΡ 2 ψήφους, και στην Δράση 1 ψήφο. Γιατί τις περισσότερες στο πιο κατακερματισμένο κόμμα, με το πιο αντιπαθητικό πρόγραμμα και μια ηγεσία ο λόγος της οποίας με ξενίζει; Όχι για να κυβερνήσει βέβαια. Αλλά επειδή είναι το κόμμα με την ύψιστη συναίσθηση του εξής παραδόξου: Το πόσο σημαντικό είναι να μείνουμε στην ευρωζώνη αλλά, παράλληλα, το πόσο αδιέξοδη (για την ίδια την ευρωζώνη) είναι η πολιτική που ασκεί η... ευρωζώνη. Θα μου πείτε: και η ΔΗΜΑΡ, το άλλο κόμμα της φιλο-ευρωπαϊκής Αριστεράς, δεν σκέφτεται έτσι; Έτσι λέει. Αλλά δεν μπορείτε να μου βγάλετε από το μυαλό ότι, αν ΠΑΣΟΚ-ΝΔ χρειαστούν ενα τρίτο κόμμα για να συγκυβερνήσουν, η ΔΗΜΑΡ θα πει το «ναι».

Και τώρα που δεν έχω δέκα ψήφους αλλά μόνο μια; Τι κάνω; Εδώ θα μου επιτρέψετε να θυμηθώ το παιγνιοθεωρητικό μου παρελθόν. Να τι θα έκανα (αν δεν βρισκόμουν την Κυριακή στην Αμερική): Πριν πάω στην κάλπη, θα έπαιρνα ένα βάζο και μέσα του θα έβαζα δέκα χαρτάκια. Από αυτά τα 4 θα έγραφαν ΣΥΡΙΖΑ, τα 3 Οικολόγους-Πράσινους, τα 2 ΔΗΜΑΡ και το 1 Δράση. Κατόπιν θα τράβαγα έναν λαχνό στα τυφλά. Κι ότι έγραφε θα το έριχνα στην κάλπη.

Καλό βόλι φίλες και φίλοι!

Παράρτημα – Μια απάντηση σε ενδιαφέρον χτεσινό σχόλιο επί του Μέρους Α

Αναγνώστης του χτεσινού Μέρους Α’ κατέθεσε κατάλογο έξι λόγων για τους οποίους η στρατηγική διαπραγμάτευσης που παρουσίασα χτες (ως εκείνη που, κατ’ εμέ, έπρεπε να έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση Παπανδρέου τον Ιανουάριο του 2010) θα ήταν μια σκέτη καταστροφή για την χώρα. Αντιγράφω τον κατάλογο (επειδή έχει ενδιαφέρον και χρήζει απάντησης) και, πιο κάτω, τον σχολιάζω:

1. Επιλεκτική στάση πληρωμών προς τους εξωτερικούς πιστωτές είναι νομικά μετέωρη

2. Στάση πληρωμών θα προκαλούσε άμεσες αντιδράσεις σε οικονομικό επίπεδο που επέφεραν μεγάλες οικονομικές ζημιές σε ελληνικές επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με ξένες χώρες και σε πολιτικό επίπεδο που θα έβλαπταν τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της χώρας

3. Η πρόταση εμπεριέχει λιτότητα σκληρότερη από αυτή που εφαρμόστηκε

4. Θεωρεί  δεδομένο πως οι Έλληνες είχαν αρκετά χρήματα για να προπληρώσουν τους φόρους του επόμενου χρόνου και πως οι Έλληνες θα ήταν διατεθειμένοι να τα δανείσουν στο κράτος και μάλιστα μόλις αυτό έχει κάνει στάση πληρωμών

5. Δεν αναφέρω τίποτα για την επόμενη χρονιά που τα φορολογικά έσοδα θα ήταν δραστικά μειωμένα

6. Ποτέ και πουθενά δεν υπάρχει κουβέντα για τις μεταρρυθμίσεις. «Ο κ. Βαρουφάκης πιστεύει άραγε πως μπορούμε να αναπτυσσόμαστε για πάντα με έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 10%+;»

Τα σχόλιά μου, αριθμημένα με τον ίδιο τρόπο:

1. Ξεχάσαμε ότι μόλις έγινε επιλεκτική στάση πληρωμών; Ότι τα ομόλογα που κατείχε η ΕΚΤ δεν κουρεύτηκαν ενώ εκείνα των ιδιωτών, των επιμελητηρίων, των ασφαλιστικών ταμείων πετσοκόφτηκαν; Δεν διαφωνώ ότι μια στάση πληρωμών, σαν αυτή που πρότεινα, θα έδινε έναυσμα για δικαστικές αγωγές. Καλοδεχούμενες όμως θα ήταν καθώς θα μας έδιναν το δικαίωμα να επιχειρηματολογήσουμε για το άτοπο της ανυπαρξίας μηχανισμού πτώχευσης ενός δημόσιου τομέα εντός της νομισματικής ένωσης. Επί πλέον, έως ότου γινόντουσαν αυτές οι δίκες, η στάση πληρωμών θα είχε αποφευχθεί καθώς η ΕΕ θα είχε σπεύσει, κάθιδρη και υπό καθεστώς πανικού, να δημιουργήσει Σύστημα Στήριξης που θα διέφερε ουσιαστικά από το EFSF, τα Μνημόνια κλπ.

2. Είναι αλήθεια: εύκολη λύση χωρίς κόστος δεν υπήρχε. Όμως, με την πολιτική που ακολουθήθηκε (της πλήρους υποταγής) οι ζημιές στις ελληνικές επιχειρήσεις είναι σαφώς μεγαλύτερες, δεδομένου ότι θα είναι μόνιμες, είναι διαχρονικά πολύ, πολύ χειρότερες. Όσο για τα εθνικά μας ζητήματα, η απαξίωση που επετεύχθη, με τους κυβερνώντες μας να ζητιανεύουν (και να παίρνουν) δάνεια που όλοι γνωρίζουν ότι δεν μπορούμε να αποπληρώσουμε, είναι πολλές τάξεις μεγέθους μεγαλύτερη από ένα άμεσο, κάθετο, κοφτερό κούρεμα (short, sharp, early default)

3. Η λιτότητα δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Όπως όμως λέει κι ο πιο επιτυχημένος εφαρμαστής της λιτότητας, ο τ. Υπ. Οικονομικών και Πρωθυπουργός του Καναδά Paul Martin, η λιτότητα, για να πετύχει, πρέπει να εφαρμοστεί μια κι έξω – κι όχι με συνεχείς, ατέρμονες δόσεις.

4. Την διετία που πέρασε μάθαμε ότι οι έλληνες (α) είχαν ικανές αποταμιεύσεις που δεν τις εμπιστεύτηκαν στις ελληνικές τράπεζες την εποχή που οι Παπανδρέου-Παπακωνσταντίνου μας «έσωζαν», και (β) το 2011 πλήρωσαν φόρους αναλογικά περισσότερους, ως προς το ΑΕΠ, σε σχέση με το 2009. Άρα, αν το κράτος τους πρόσφερε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τις καταθέσεις που απέσυραν μαζικά από τις τράπεζες για να προπληρώσουν τους φόρους του 2011 με μεγάλη έκπτωση, πολλοί θα το έκαναν – ιδίως επειδή το κράτος θα τηρούσε στο ακέραιο τις υποχρεώσεις τους στους ιδιώτες ομολογιούχους (αντίθετα με αυτό που συνέβη τώρα).

5. Πρώτον, αν η χώρα «κράταγε» για έναν ολόκληρο χρόνο, με στάση πληρωμών στις γαλλο-γερμανικές τράπεζες, η Ευρώπη θα άλλαζε στάση με μαθηματική ακρίβεια. Η κρίση των τραπεζών, που έτσι κι αλλιώς προέκυψε, θα γινόταν ανεξέλεγκτη, η κρίση χρέους Ιρλανδίας και Ισπανίας θα γινόταν αφόρητη και, έτσι, η ΕΕ θα αναγκαζόταν να υιοθετήσει μια συστημική λύση. Δεύτερον, ακόμα και να καθυστερούσε μια τέτοια συστημική λύση για άλλον ένα χρόνο, ποιος σας είπε ότι τα έσοδα του 2011 θα ήταν λιγότερα; Από την μία, η μη περικοπή κατώτατων μισθών και συντάξεων θα είχε μικρότερο υφεσιακό αντίκτυπο από τα οριζόντια μέτρα της κυβέρνησης ενώ, από την άλλη, το 2011 το κράτος θα μπορούσε κάλλιστα να προσφέρει στους φορολογούμενους την δυνατότητα προπληρωμής του φόρου του 2012.

6. Προφανώς και συμφωνώ ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις. Όμως η πολιτική υποταγής που ακολουθήθηκε το μόνο που μπορούσε να καταφέρει ήταν να καταγραφούν, ως ευχολόγιο, οι μεταρρυθμίσεις στο ανεφάρμοστο κείμενο του Μνημονίου. Γιατί ανεφάρμοστο; Επειδή όσο το χρέος παρέμενε (και παραμένει) μη διαχειρίσιμο, και το default που «αποφύγαμε» κρεμόταν (και κρέμεται) πάνω από το κεφάλι μας, η χώρα δεν είναι μεταρρυθμίσιμη. Αν, αντίθετα, είχαμε κάνει το default τότε, θα είχαμε μπει σε μια διασικασία όπου οι μεταρρυθμίσεις, αν και ποτέ εύκολες, θα ήταν εφικτές.

          

  Γιάνης Βαρουφάκης

Διδάσκει οικονομική θεωρία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών προσποιούμενος έντεχνα τον οικονομολόγο. Έχοντας ζήσει είκοσι τρία χρόνια στην Αγγλία, στην Σκωτία, στο Βέλγιο και στην Αυστραλία, όπου και δίδασκε πριν την επιστροφή στα πάτρια, έχει δεθεί συναισθηματικά με την ιδιότητα του 'ξένου' - ιδίως τώρα που ζει μόνιμα στην Ελλάδα. Γράφει περί οικονομικών, φιλοσοφίας, πολιτικής και... θεωρίας παιγνίων. Μεγαλύτερό του κατόρθωμα θεωρεί ότι το 2005 η Αυστραλιανή κυβέρνηση αναγκάστηκε να περάσει ειδική τροπολογία από την Ομοσπονδιακή Βουλή ώστε να εξαναγκαστεί το κρατικό ραδιόφωνο να καταργήσει εβδομαδιαία του εκπομπή.
 

Το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη "Κρίσης λεξιλόγιο" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός.