selfservice.gr - Έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών 2011: Απώλειες 21,1% του «καλαθιού αγορών» στην τριετία 2008-2011

ΑΠΟ http://www.selfservice.gr/
Το 2011 τα ελληνικά νοικοκυριά μείωσαν την κατανάλωση ζωικών τροφίμων, στρεφόμενα προς τα φτηνότερα δημητριακά, ενώ οι μέσες μηνιαίες δαπάνες τους μειώθηκαν ως προς του 2010, κατά 197 ευρώ σε σταθερές τιμές, σύμφωνα με την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών του 2011 της ΕΛΣΤΑΤ. Το 2009 το «καλάθι» συρρικνώθηκε κατά 82 ευρώ, το 2010 κατά 209 ευρώ και το 2011 κατά 197 ευρώ: συνολική απώλεια 488 ευρώ σε σταθερές τιμές στην πρώτη τριετία της ύφεσης..

Τα ελληνικά νοικοκυριά μειώνουν την κατανάλωση ζωικών τροφίμων και στρέφονται όλο και περισσότερο προς τα φτηνότερα δημητριακά. Όχι βεβαίως γιατί ξαφνικά έγιναν οπαδοί της υγιεινής διατροφής, αλλά γιατί το ψωμί και τα ζυμαρικά είναι πολύ φτηνότερα –και πιο «χορταστικά»– από το κρέας, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά. Άλλωστε, στην κλίνη του μνημονιακού Προκρούστη έχουν μπει και τα οπωροκηπευτικά, που αποτελούν τον κατεξοχήν πυλώνα κάθε υγιεινής διατροφής.
Από τον πρώτο κιόλας χρόνο πλήρους εφαρμογής του μνημονίου, το 2011, τα νοικοκυριά περιέκοψαν δραστικά τις θεωρούμενες ως «ελαστικές» δαπάνες τους, ενώ σε ό.τι αφορά τα είδη διατροφής η «μάχη της οικονομίας» κερδήθηκε με την υποκατάσταση ακριβών από φθηνότερα τρόφιμα. Σύμφωνα με την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών του 2011, τα ευρήματα της οποίας δόθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση στη δημοσιότητα, οι μέσες μηνιαίες δαπάνες των νοικοκυριών μειώθηκαν, σε σχέση με το 2010, κατά 6,8% ή κατά 132,4 ευρώ σε τρέχουσες τιμές. Σε σταθερές τιμές, η συρρίκνωση είναι πολύ μεγαλύτερη και
φθάνει το 10,8% ή τα 197 ευρώ.. 

Μέση μηνιαία κατανάλωση τροφίμων, ποτών και καπννού σε ποσότητα

 Είδος                 Μονάδα μέτρησης  ΕΟΠ 2011  ΕΟΠ 2010 Διαφορά 2011-2010 
                                                                                          Ποσότητα % 

Ρύζι                        γραμμάρια      1.286,30    1.241,73    44,57      3,6% 
Ψωμί-είδη αρτοποιίας γραμμάρια    11.373,12   11.316,34    56,78     0,5% 
Ζυμαρικά                 γραμμάρια      2.636,14     2.518,15   117,99    4,7% 
Κρέας                      γραμμάρια    11.441,33    11.721,14 -279,81   -2,4% 
Ψάρια                     γραμμάρια      3.292,75      3.386,56   -93,81   -2,8% 
Γάλα                    χιλιοστόλιτρα    12.726,82    12.951,07 -224,25    -1,7% 
Αυγά                            τεμάχια   16,00            16,00                   - 0,0% 
Γιαούρτι                   γραμμάρια      1.835,37 1.892,89       -57,52    -3,0% 
Τυρί                         γραμμάρια     3.534,52 3.548,20       -13,68     -0,4% 
Φρούτα                     γραμμάρια   20.917,03 21.286,08    -369,05     -1,7% 
Λαχανικά-όσπρια        γραμμάρια    28.992,20 29.577,66    -585,46    -2,0% 
Ελαιόλαδο            χιλιοστόλιτρα      3.534,03  3.538,12         -4,09    -0,1% 
Τσιγάρα                       τεμάχια   269,00           315,00      -46,00   -14,6% 
Οινοπνευματώδη ποτά χιλιοστόλιτρα 4.095,50  3.829,14       266,36     7,0% 
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 


Από τις 12 κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών αύξηση της δαπάνης καταγράφηκε μόνο στα είδη διατροφής και στη στέγαση, δηλαδή στους δύο πιο ανελαστικούς τομείς των οικογενειακών προϋπολογισμών. Όμως, ακόμη κι εδώ η πορεία των δαπανών στην πραγματικότητα ήταν καθοδική, καθώς:

• Οι δαπάνες για την αγορά ειδών διατροφής αυξήθηκαν κατά 1%, ενώ ο πληθωρισμός στη συγκεκριμένη κατηγορία κατέγραψε αύξηση 3,3%.
• Ομοίως, οι δαπάνες για τη στέγαση αυξήθηκαν κατά 0,6%, με τον πληθωρισμό της κατηγορίας να καταγράφει αύξηση 8,9%.

Κυριολεκτικά θύμα περικοπών έγιναν οι δαπάνες για την αγορά ειδών λιγότερο αναγκαίων, καθώς επίσης και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής των καταναλωτών. Έτσι:

• Οι δαπάνες για την αγορά ειδών ένδυσης και υπόδησης μειώθηκαν μέσα σε ένα χρόνο κατά 20,1%.
• Μειωμένα κατά 15,7% ήταν τα ποσά που ξόδεψαν τα νοικοκυριά για την αγορά διαρκών αγαθών, όπως τα έπιπλα, οι ηλεκτρικές συσκευές και τα είδη οικιακής χρήσης.
• Τα νοικοκυριά περιόρισαν δραστικά, κατά 9,4%, το κονδύλι των μεταφορών, με απλά λόγια τις μετακινήσεις τους με αυτοκίνητο.
• Εξαίρεση δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν οι δαπάνες για τις διακοπές και τη διασκέδαση των νοικοκυριών. Έτσι, το κονδύλι των εξόδων για ξενοδοχεία, καφενεία κι εστιατόρια εμφανίζεται ψαλιδισμένο κατά 9,8%.

Σημαντικά ψαλιδισμένες, πάνω ή κοντά στο μέσο όρο (-6,8%) εμφανίζονται οι δαπάνες υγείας (-7,9%), για τα διάφορα αγαθά και υπηρεσίες (-9,7%), επικοινωνίας (-6,1%) και αναψυχής-πολιτισμού (-6,4%), ενώ αντίθετα λίγο επηρεάστηκαν από το γενικότερο κλίμα οι δαπάνες για την εκπαίδευση (διάβαζε «φροντιστήρια»), που μειώθηκαν μόλις 0,8%. Σχετικά μικρή, -3,2%, ήταν η μείωση των δαπανών για τα οινοπνευματώδη ποτά και τα τσιγάρα, η οποία όμως αποδίδεται στην υπερφορολόγηση των συγκεκριμένων ειδών.
Στροφή στα φθηνότερα είδη
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εσωτερικές ανακατατάξεις στο «καλάθι» των ειδών διατροφής. Σε τρέχουσες τιμές, πάνω από τον κλαδικό πληθωρισμό έχουν αυξηθεί μόνο οι δαπάνες για τις αγορές αλεύρων, ψωμιού και δημητριακών (4,3% έναντι 3,3% αύξησης του πληθωρισμού στα είδη διατροφής). Επίσης, αυξητικά, αλλά με ρυθμό χαμηλότερο του πληθωρισμού (δηλαδή στην πραγματικότητα μειώθηκαν), κινήθηκαν οι δαπάνες για την αγορά γαλακτοκομικών, ψαριών, λαδιών, φρούτων, λαχανικών και καφέδων.
Μειωμένες και σε τρέχουσες τιμές ήταν οι δαπάνες για την αγορά κρέατος, ζαχαρωδών, λοιπών ειδών διατροφής, αναψυκτικών, χυμών και εμφιαλωμένου νερού. Η στροφή των καταναλωτών προς τα φθηνότερα τρόφιμα γίνεται ιδιαίτερα εμφανής, αν ως κριτήριο σύγκρισης ληφθεί η ποσότητα των τροφίμων που καταναλώνουν τα νοικοκυριά. Το 2011, λοιπόν, καταγράφηκε μείωση στις ποσότητες όλων των τροφίμων ζωικής προέλευσης, ενώ αντίθετα το ψωμί και τα υπόλοιπα τρόφιμα από δημητριακά κατέλαβαν περισσότερο χώρο στο «καλάθι». Πιο αναλυτικά:

• Η μηνιαία κατανάλωση κρέατος μειώθηκε κατά μέσο όρο 2,4%, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά μείωσης στα ψάρια ήταν 2,4%, στο γάλα 2,8%, στο γιαούρτι 3% και στο τυρί 0,4%.
• Επίσης, μειωμένες ήταν και οι ποσότητες φρούτων και λαχανικών κατά 1,7% και 2% αντίστοιχα.
• Αντίθετα, καταγράφηκε αύξηση στις ποσότητες ψωμιού 0,5%, ρυζιού 3,6% και ζυμαρικών 4,7%.

Η υπερφορολόγηση των προϊόντων καπνού προκάλεσε σημαντική πτώση της μέσης κατανάλωσης τσιγάρων, της τάξης του 14,6%. Αντίθετα, οι φόροι δεν φαίνεται να πτόησαν τους πότες, καθώς η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών (σε ποσότητα) αυξήθηκε κατά 7%.

Οι αλλαγές στο ‘’καλάθι’’ των ειδών διατροφής
Είδος	ΕΟΠ 2011	ΕΟΠ 2010	Μεταβολή
			Αξία	%
Αλεύρι,ψωμί,δημητριακά	51,21	49,10	2,11	4,3%
Κρέας	81,58	81,76	-0,18	-0,2%
Ψάρια	27,89	27,80	0,09	0,3%
Γαλακτοκομικά-αυγά	61,18	59,85	1,33	2,2%
Έλαια-λίπη	19,95	19,60	0,35	1,8%
Φρούτα	27,12	26,87	0,25	0,9%
Λαχανικά	41,50	41,34	0,16	0,4%
Ζάχαρη,μέλι κλπ	18,75	19,02	-0,27	-1,4%
Λοιπά είδη διατροφής	5,33	5,47	-0,14	-2,6%
Καφές,τσάι,κακάο	7,32	7,14	0,18	2,5%
Νερά,αναψυκτικά,χυμοί	13,22	13,72	-0,50	-3,6%
Σύνολο	355,05	351,67	3,38	1,0%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ

Μείον 488 ευρώ σε μια τριετία!
Οι ανατροπές που προκάλεσαν στα καταναλωτικά πρότυπα η μακροχρόνια ύφεση και βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή γίνονται ιδιαίτερα εμφανείς αν συγκριθεί το «καλάθι της νοικοκυράς» του 2011 με εκείνο του 2008. Στο διάστημα αυτό, λοιπόν, δηλαδή ουσιαστικά την πρώτη τριετία της ύφεσης και με τη μνημονιακή πολιτική να βρίσκεται σε πλήρη εφαρμογή μόνο το 2011, η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών μειώθηκε σε σταθερές τιμές του 2011 κατά 488 ευρώ ή ποσοστιαία κατά 21,1%.Από το ποσό αυτό:

• Τα 82 ευρώ «κόπηκαν» το προ μνημονίου έτος 2009.
• Το 2010, χρονιά που υπογράφηκε το μνημόνιο, το «καλάθι» συρρικνώθηκε περίπου κατά 209 ευρώ.
• Το 2011 καταγράφηκε επιπλέον ψαλίδισμα, περίπου 197 ευρώ.

Η κουλτούρα ήταν ο τομέας του λιανικού εμπορίου που «πλήρωσε ακριβά τη νύφη» την πρώτη τριετία της ύφεσης, καθώς οι δαπάνες των νοικοκυριών για την αγορά εφημερίδων, βιβλίων και χαρτικών το 2011 μειώθηκαν κατά 37,7% σε τρέχουσες τιμές το 2011, σε σχέση με το 2008. Ακολούθησαν η ένδυση με -35,5%, η υπόδηση με -35%, ο τομέας των χαρτικών για οικιακή και προσωπική χρήση (χαρτί υγείας, χαρτομάνδηλα, σερβιέτες κλπ) με -28,8% . Στον αντίποδα βρέθηκαν οι δαπάνες για τα οινοπνευματώδη ποτά, που εμφάνισαν αύξηση 29,8% (σε σημαντικό βαθμό ευθύνεται, φυσικά, η αύξηση της φορολόγησής τους) και τα τρόφιμα με 2,4% (ποσοστό πολύ χαμηλότερο του πληθωρισμού).
Πτώση του βιοτικού επιπέδου
Το μερίδιο των ειδών διατροφής στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς είναι μία από τις ασφαλέστερες ενδείξεις για το επίπεδο του βιοτικού επιπέδου ενός λαού. Όσο μεγαλύτερο ποσοστό των οικογενειακών δαπανών διατίθεται για αγορά τροφίμων, τόσο χαμηλότερο είναι το βιοτικό επίπεδο. Οι τελευταίες έρευνες της ΕΛΣΤΑΤ απλώς έρχονται να επιβεβαιώσουν τον κανόνα. Το 2004 τα είδη διατροφής καταλάμβαναν το 17,1% του «καλαθιού της νοικοκυράς». Το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 16,4% το 2008, για να εκτιναχθεί στη συνέχεια στο 18% το 2011 και στο 19,5% το 2011. Αν συμπεριληφθούν τα ποτά και τα τσιγάρα, το σχετικό μερίδιο ανεβαίνει στο 23,1%, ενώ το 2008 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 19,6%.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι τα γερμανικά νοικοκυριά δαπανούν για τρόφιμα, ποτά και τσιγάρα το 13,9% των προϋπολογισμών τους, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά στη Δανία είναι 13,7% και στο Ηνωμένο Βασίλειο 16,2%,. Σε καλύτερη θέση από την Ελλάδα βρίσκονται οι υπόλοιπες χώρες του Νότου, με το αντίστοιχο ποσοστό στην Ισπανία να είναι 16,5% και στην Ιταλία 20%. Σε χειρότερη μοίρα βρίσκονται οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Εσθονία και η Πολωνία, με τις δαπάνες για τρόφιμα, ποτά και τσιγάρα να καλύπτουν το 32,7% και το 29,6% των οικογενειακών προϋπολογισμών αντίστοιχα, ενώ στη γειτονική Τουρκία η σχετική επίδοση βρίσκεται πλησίον της ελληνικής (24,8%).
Αξίζει να επισημάνουμε ότι στο φτωχότερο 20% των ελληνικών νοικοκυριών το 34,6% του προϋπολογισμού διατίθεται για την αγορά ειδών διατροφής και το 20,3% για τις δαπάνες στέγασης. Δηλαδή οι δύο αυτές κατηγορίες απορροφούν περίπου το 55% των δαπανών των φτωχών νοικοκυριών. Το αντίστοιχο μερίδιο στο πλουσιότερο 20% των νοικοκυριών είναι 22,1%, δηλαδή 12,7% για τα τρόφιμα και 9,4% για τη στέγαση.

Το μερίδιο του λιανικού εμπορίου και της εστίασης στο ‘’καλάθι της νοικοκυράς’’
Κατηγορία αγαθών	2011	2010	2008	2011/2010	2011/2008
Είδη διατροφής	334,51	330,81	326,71	1,1%	2,4%
Μην οινοπνευματώδη ποτά	20,54	20,86	20,69	-1,5%	-0,7%
Οινοπνευματώδη ποτά	17,84	16,30	13,74	9,4%	29,8%
Καπνός	48,68	52,39	54,65	-7,1%	-10,9%
Ένδυση	85,54	110,57	132,72	-22,6%	-35,5%
Υπόδηση	26,97	30,27	41,52	-10,9%	-35,0%
Οικιακά είδη καθαρισμού	22,48	23,78	24,51	-5,5%	-8,3%
Λοιπά οικιακά είδη	9,40	10,92	9,67	-13,9%	-2,8%
Εφημερίδες-βιβλία-χαρτικά	19,02	20,85	30,51	-8,8%	-37,7%
Καλλυντικά-σαμπουάν κλπ	37,05	41,56	39,02	-10,9%	-5,0%
Χαρτί υγείας κλπ	13,75	14,16	19,30	-2,9%	-28,8%
Σύνολο ειδών λιανικού εμπορίου	635,78	672,47	713,04	-5,5%	-10,8%
Εστίαση	176,21	194,44	216,80	-9,4%	-18,7%
Γενικό σύνολο	811,99	866,91	929,84	-6,3%	-12,7%
Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ερευνών Οικογενειακών Προϋπολογισμών ΕΛ.ΣΤΑΤ.