Σούπερ Μάρκετ: Μείωση πωλήσεων 2%, αύξηση κερδών 4,8% το 2013

7 - 10 - 2014

Γράφει ο Λευτέρης  Κιοσές 

Η μείωση του κύκλου εργασιών το 2013 χαρακτηρίζει για δεύτερη χρονιά τη συνολική εικόνα του κλάδου των σούπερ μάρκετ, όπως διαμορφώνεται βάσει των ισολογισμών του δείγματος της έκδοσης Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2014. Την ίδια περίοδο, τα καθαρά κέρδη προ φόρων των αλυσίδων σημείωσαν αύξηση σε ποσοστό 4,8%.

Τα στοιχεία των ισολογισμών των 61 αλυσίδων, που αποτελούν το δείγμα των επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ και αναλύονται στη φετινή έκδοση του Πανοράματος των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ (Οκτώβριος 2014), δείχνουν μία σαφώς καλύτερη, αλλά και πάλι πτωτική εικόνα των πωλήσεων. Η μείωση του κύκλου εργασιών στο σύνολο των εξεταζόμενων επιχειρήσεων ανήλθε σε
-1,96% (-143 εκατ. ευρώ), φτάνοντας τα 7,16 δισ. ευρώ¹. 
 Μέσα σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, το λιανεμπόριο τροφίμων καλείται την τελευταία διετία να ανταποκριθεί σε απαιτήσεις που δημιουργούν συνθήκες πρωτοφανείς, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τις περισσότερες χώρες. Η αγορά βρέθηκε σε ένα «σπιράλ» μείωσης τιμών και αύξησης ανταγωνισμού: Όσο μειώνεται η κατανάλωση, τόσο αυξάνεται ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση μεριδίου σε μια μειωμένη «πίτα» της αγοράς, o ανταγωνισμός οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση προσφορών και προωθητικών ενεργειών, οδηγώντας σε ακόμη μικρότερο όγκο τη συνολική κατανάλωση κοκ. Πρόκειται για τον «πόλεμο τιμών» που έχει ξεσπάσει στην Ελλάδα από το 2012 και εξελίχτηκε σε πόλεμο προσφορών.
  Όλες οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ υλοποίησαν μικρότερα ή μεγαλύτερα προγράμματα προώθησης, τα οποία ως επί το πλείστον στηρίζονταν σε δελεαστικές εκπτωτικές προσφορές.
Οι πιο συνήθεις στρατηγικές κινήσεις που υλοποιήθηκαν με στόχο την προσαρμογή στις νέες συνθήκες ήταν, πρώτον, οι προσπάθειες αφενός δραστικής μείωσης του λειτουργικού κόστους και αφετέρου αύξησης των πωλήσεων, μέσω ανάπτυξης δικτύων ή εξαγοράς επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι εξαγορές που εμφανίζονται εντός του 2013, αλλά και οι νέες επενδύσεις. Οι κινήσεις της Σκλαβενίτης να εξαγοράσει τις αλυσίδες Μπαλάσκας και Δούκας, της Μαρινόπουλος σε ό,τι αφορά τα καταστήματα της Αρβανιτίδης και της Λάρισας (προσπάθεια εξαγοράς, η οποία όμως δεν ευδοκίμησε), της Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος να δημιουργήσει μικρά καταστήματα 24ωρης λειτουργίας και της Χαλκιαδάκης να εγκαινιάσει την παρουσία της στην Αττική, μέσω της αντιπροέδρου της, που ίδρυσε, μέσω της εταιρείας Γεύσεις Κρήτης Χαλκιαδάκη Χριστίνα, μικρά καταστήματα στην Αττική, αποτελούν τα σημαντικότερα παραδείγματα της στρατηγικής που εφαρμόζουν οι αλυσίδες, προσαρμοζόμενες στις νέες συνθήκες.
 Η γενική εικόνα
Όλα τα παραπάνω, λίγο-πολύ, αντικατοπτρίζονται και στην εικόνα των 61 αλυσίδων σούπερ μάρκετ, που εξετάζονται στη φετινή έκδοση του Πανοράματος (η συνολική μείωση των πωλήσεων κατά 1,96% οφείλεται σε έναν βαθμό και στο ότι η Μάκρο Κας & Κάρυ παρουσίασε ισολογισμό 9μηνης χρήσης για το 2013). Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι η μείωση ήταν συνολική για το δείγμα, για μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, και μόνο ελάχιστες εταιρείες κατάφεραν να αυξήσουν τον κύκλο εργασιών τους, με ποσοστά, μάλιστα, αρκετά μικρότερα από τα αντίστοιχα των αυξήσεων. Η πτώση στις πωλήσεις είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων, όπως η μείωση των τελικών τιμών, η μείωση συνολικά της ζήτησης, η αλλαγή του προϊοντικού μείγματος, με τον καταναλωτή να επιλέγει φθηνότερα προϊόντα, οι αλλαγές καταναλωτικών συνηθειών κλπ.     Όσον αφορά στα υπόλοιπα μεγέθη και δείκτες των ισολογισμών, παρουσιάζουν μία μικτή εικόνα με θετικές και αρνητικές εξελίξεις. Συγκεκριμένα, οι δείκτες κερδοφορίας των επιχειρήσεων του κλάδου εμφανίζουν θετική εικόνα και σε πολλές περιπτώσεις βελτιωμένη σε σχέση με το 2012, η ρευστότητα παραμένει σταθερή σε σχετικά επαρκή επίπεδα, με ελάχιστη μείωση, ενώ τα μεγέθη του ενεργητικού εμφανίζουν αύξηση (με ένα ερωτηματικό στη χρηματοοικονομική διαχείριση των αποθεμάτων).
 Υψηλή κερδοφορία για τους μεγάλους του κλάδου Σε γενικές γραμμές, οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου παρουσιάζουν αρκετά υψηλή κερδοφορία. Από τις 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις σε πωλήσεις, μόλις 2 παρουσιάζουν ζημιές και, όταν μεταφέρουμε τη συζήτηση σε επίπεδο ομίλων (λαμβάνοντας υπόψη τους ενοποιημένους ισολογισμούς), μόλις 1 εταιρεία, η Μάκρο Κας & Κάρυ, εμφανίζεται ζημιογόνα. Συνολικά στο δείγμα των 61 επιχειρήσεων, μόλις 10 παρουσιάζουν αρνητική καθαρή θέση και μόλις οι 8 εμφάνισαν ζημιές στα λειτουργικά τους αποτελέσματα. Πρωταγωνιστής στη διαμόρφωση της εικόνας της κερδοφορίας του κλάδου είναι για τρίτη συνεχόμενη χρονιά η Άλφα Βήτα Βασιλόπουλος. Το 2013 τα κέρδη της ανήλθαν σε 38,08 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 13,96% σε σχέση με το 2012, ενώ ο κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε σε 1,6 δισ. ευρώ, οδηγώντας σε δείκτη καθαρής κερδοφορίας 2,31%. Από τις 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις, τον υψηλότερο δείκτη κερδοφορίας εμφανίζει η Χαλκιαδάκης, με 3,39%, και απόδοση ιδίων κεφαλαίων 41,74%. Ιδιαίτερα υψηλή κερδοφορία εμφάνισαν για άλλη μια χρονιά και η Μετρό με 2,72%, η Πέντε με 2,5% και η Μασούτης με 2,38%.
 Η δεύτερη σε πωλήσεις επιχείρηση, η Σκλαβενίτης, ευρισκόμενη σε αναμονή της υλοποίησης των επενδύσεων της για επέκταση του δικτύου της, εμφανίζει κέρδη με δείκτη 1,39% παρά τη μείωση των πωλήσεων της κατά 3,2% από 1,23 δισ. ευρώ σε 1,19 δισ. ευρώ. Συνολικά οι 61 επιχειρήσεις το 2013 εμφάνισαν καθαρά κέρδη 120,71 εκατ. ευρώ αυξημένα κατά 4,8% σε σχέση με το 2012. Ο δείκτης καθαρής κερδοφορίας διαμορφώθηκε στο 1,69%, αυξημένος από το 1,58% του 2012, ενώ το λειτουργικό περιθώριο κέρδους επίσης έμεινε σχεδόν αμετάβλητο στο 2,31% και η απόδοση ιδίων κεφαλαίων κινήθηκε σταθερά και διαμορφώθηκε το 2013 στο 10,48% έναντι 10,34% το 2012. Ο δείκτης EBITDA υπολογίζεται στο αρκετά ελπιδοφόρο 4,07% (αν και μειωμένο από το 4,27% του 2012 εξαιτίας της μείωσης των αποσβέσεων).
1 Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μη δημοσίευση ισολογισμού από την εταιρεία Μαρινόπουλος ΑΕ για τα έτη 2012 και 2013, σε συνδυασμό με τη μόνιμη απουσία οικονομικών καταστάσεων της Lidl Hellas, η οποία είναι ΟΕ και δεν υποχρεούται σε δημοσίευση ισολογισμού, αφαιρεί από τη συνολική εικόνα του κλάδου το 2013, σε ό,τι αφορά τον κύκλο εργασιών, περίπου 3,2 δισ. ευρώ (2 δισ. ευρώ και 1,2 δισ. ευρώ αντίστοιχα), ποσά που έχουν ανακοινωθεί από τις ίδιες τις επιχειρήσεις.
   Αύξηση αποθεμάτων, μείωση απαιτήσεων, σταθερή ρευστότητα
Αρκετές και ενδιαφέρουσες ήταν οι εξελίξεις στους διάφορους δείκτες ενεργητικού και παθητικού. Μία αναμφίβολα ενδιαφέρουσα εξέλιξη έχει να κάνει με την κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων, η οποία, παρά τη μείωση των πωλήσεων, μειώθηκε στο 7,25 το 2013 έναντι 7,59 το 2012. Η μείωση αυτή οφείλεται στη μικρή αύξηση των αποθεμάτων, η οποία όμως ήταν αντίστροφη της μείωσης των πωλήσεων, εξέλιξη φαινομενικά αδικαιολόγητη, η οποία σχετίζεται με διάφορες αλλαγές στον κλάδο, όπως η πτώση των τιμών και η αύξηση των εκπτωτικών ενεργειών, αλλά και η διαχρονική αύξηση των προϊοντικών ομάδων και του εύρους των προϊόντων που πωλούνται στα καταστήματα λιανικής. 
 Είναι εύλογο αυτές οι αλλαγές να αύξησαν τα αποθέματα, χωρίς να επηρεάσουν στον ίδιο βαθμό και άμεσα τις πωλήσεις. Αναμένεται, όμως, τα επόμενα χρόνια να έχουν σημαντική επίδραση σε όλα τα μεγέθη του κλάδου.
 Συγχρόνως με αυτή την εξέλιξη είναι αξιοσημείωτο ότι, σε αντίθεση με την τάση που είχε παρατηρηθεί τα χρόνια της ανάπτυξης του κλάδου, ο λογαριασμός πιστώσεων προμηθευτών / πιστωτών παρουσίασε για δεύτερη χρονιά μείωση (το 2013 ήταν, άλλωστε και η δεύτερη χρονιά μείωσης των πωλήσεων του δείγματος). 
 Συγκεκριμένα, για το σύνολο των 61 επιχειρήσεων, το συγκεκριμένο μέγεθος το 2013 μειώθηκε κατά 2,83% (50,49 εκατ. ευρώ), φτάνοντας στα 1,74 δισ. ευρώ (σε συνέχεια της μείωσης 2,25%, 41,75 εκατ. ευρώ ,του 2012). Η μείωση αυτή των πιστώσεων προμηθευτών / πιστωτών, σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους πωληθέντων, μείωσε τις ημέρες πιστώσεων σε 110. Ο κλάδος, προκειμένου να ανταποκριθεί σε αυτό το πιεστικό περιβάλλον, ξεκίνησε αρχικά με τη μεταφορά υποχρεώσεων στο μέλλον και στη συνέχεια, ανέλαβε μια συνολική προσπάθεια μείωσης των υποχρεώσεων. Έτσι, το σύνολο των υποχρεώσεων των 61 αλυσίδων μειώθηκε εκ νέου κατά 4,05%, μειώνοντας και τις ημέρες πληρωμών. Όμως, εξαιτίας της μείωσης των διαθεσίμων κατά 12,82% (αναμενόμενη εξέλιξη με βάση τα παραπάνω), τελικά η ρευστότητα μειώθηκε. Ο δείκτης γενικής ρευστότητας παρουσίασε πτώση από 69,68% σε 67,51% και η άμεση ρευστότητα μειώθηκε από 35,02% σε 30,21%.
 Ως συνέπεια των παραπάνω, η μόχλευση των συνολικών κεφαλαίων (καθαρός τραπεζικός δανεισμός προς σύνολο κεφαλαίων) μειώθηκε από 25,59% σε 21,90% για το σύνολο του δείγματος. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις του κλάδου επιδίωξαν, σε μεγαλύτερο βαθμό μάλιστα από ό,τι στο παρελθόν, τη χρηματοδότηση μέσω ιδίων έναντι ξένων κεφαλαίων. Κλείνοντας, η συνολική εικόνα του κλάδου είναι ενδεικτική της προσπάθειας προσαρμογής των επιχειρήσεων στις συνθήκες που διαμορφώνει η οικονομική ύφεση. 
 Οι 61 επιχειρήσεις μείωσαν τις πωλήσεις τους, αλλά παρόλα αυτά αύξησαν την κερδοφορία τους, μέσω της μείωσης του λειτουργικού κόστους. Ακόμα δεν υπάρχουν σημάδια άμεσης ανάκαμψης της αγοράς, αλλά, σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι ο κλάδος διαχειρίζεται επαρκώς τις προκλήσεις. Η αύξηση της αποδοτικότητας που επιτυγχάνουν οι επιχειρήσεις αποτελεί μία ιδιαίτερα πολύτιμη κληρονομιά για το μέλλον.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ (τα ποσά σε χιλ. ευρώ)
Μεγέθη ενεργητικού-παθητικού	2012	2013	Διαφορά	Μεταβολή
Σύνολο παγίου ενεργητικού	2.380.380	2.411.721	31.341	1,32%
Αποθέματα	760.469	784.023	23.555	3,10%
Σύνολο ιδίων κεφαλαίων	1.113.676	1.151.743	38.066	3,42%
Πιστώσεις προμηθευτών/πιστωτών	1.786.400	1.735.906	-50.494	-2,83%
Σύνολο Μ/ΠΡ υποχρεώσεις	622.518	600.522	-21.997	-3,53%
Τράπεζες λογ. Β/ΠΡ υποχρεώσεων	271.678	194.051	-77.627	-28,57%
Σύνολο τραπεζικών χρηματοδοτήσεων	894.196	794.572	-99.624	-11,14%
Σύνολο υποχρεώσεων	2.816.593	2.702.539	-114.055	-4,05%
Αποτελέσματα: κέρδη/ζημιές	2012	2013	Διαφορά	Μεταβολή
Κύκλος εργασιών (πωλήσεις)	7.301.850	7.159.059	-142.791	-1,96%
Συνολικά αποτελέσματα εκμετάλλευσης	1.640.080	1.580.115	-59.965	-3,66%
Συνολικές δαπάνες	1.477.236	1.414.464	-62.772	-4,25%
Μερικά αποτελέσματα εκμετάλλευσης (κέρδη ή ζημιές)	164.294	165.651	1.357	0,83%
Συνολικά διάφορα χρημ/κα και επενδυτικά έσοδα-έξοδα	-45.668	-42.475	3.193	-6,99%
Συνολικά ανόργανα έσοδα-έξοδα	-3.441	-2.460	981	-28,50%
Αποτελέσματα προ αποσβέσεων	262.723	246.223	-16.500	-6,28%
Αποσβέσεις παγίων στοιχείων και εξόδων εγκατάστασης	147.537	125.507	-22.030	-14,93%
Οργανικά και έκτακτα αποτελέσματα εκμετάλλευσης	115.185	120.716	5.530	4,80%
Οι κυριότεροι δείκτες ενεργητικού-παθητικού	2012	2013	Διαφορά	Μεταβολή
Ρευστότητα	69,68%	67,51%	-	-2,18%
Συνολική δανειακή επιβάρυνση	71,78%	70,36%	-	-1,42%
Μακροπρόθεσμη δανειακή επιβάρυνση	15,98%	15,72%	-	-0,26%
Κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων	7,59	7,25	-	-0,35
Μέσος χρόνος πληρωμών	111,36	110,00	-	-1,36
Οι κυριότεροι δείκτες σε % των πωλήσεων	2012	2013	Διαφορά	Μεταβολή
Συνολικά αποτελέσματα εκμετάλλευσης	22,46%	22,07%	-	-0,39%
Λειτουργικό κόστος	20,23%	19,76%	-	-0,47%
Λειτουργικό περιθώριο	2,25%	2,31%		0,06%
Καθαρά κέρδη	1,58%	1,69%	-	0,11%
Απόδοση ιδίων κεφαλαίων	10,34%	10,48%	-	0,14%

ΑΠΟ  σελφ σερβις